Okul yöneticisinin sembolik liderlik davranışları

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ OKUL YÖNETİCİSİNİN SEMBOLİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI Eğitim Bilimi Uzmanı, Ahmet SAKİN Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temmuz, 2000 Danışman: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Son yıllarda yeni eğitim sistemleri üzerine çalışmalar yapılmakla birlikte eğitim yönetiminin önemli öğesini oluşturan okul örgütleri üzerine de çalışmalar yapılmaktadır. 1980'li yıllardan bu yana eğitim yönetiminde çalışan bilim adamları ve araştırmacılar, okul sistemleri üzerine yoğunlaşmışlardır. Eğitim-öğretim kalitesinin arttırılabilmesi için okulların kalitesinin arttırılması gerektiğini savunan eğitimciler öncelikle okul kültürünün anlaşılması gerektiği üzerine fikir birliğine varmışlardır. Okulların kalitesini arttırmak için okulun öğelerinin gözden geçirilmesi ve bu öğelerin (yöneticiler, öğretmenler, öğrenciler, eğitim programlan ve fiziki şartlar) ne gibi problemlerle karşı karşıya olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Okul yönetiminin, problemlerini çözebilmesi ve okulun etkililiğini arttırabilmesi için güçlü okul kültürüne ihtiyaç duyar. Güçlü okul kültürünü oluşturacak olan okul liderlerinin sembolik davranışları bu bağlamda önemlidir. Türkiye'de yönetim bilimleri başta olmak üzere birçok bilim alanında liderlik araştırması yapılmıştır. Eğitim yönetiminde de okul yöneticilerinin liderlik davranışları üzerine bir çok araştırma vardır. 1950'li yıllardan sonra sosyal kuramda ortaya atılan Sembolik Etkileşimcilik akımıyla birlikte araştırmacılar sembolik yaklaşımı liderlik araştırmalarında kullanmaktadırlar. İşte bu araştırma, okul yöneticilerinin liderlik davranışlarına farklı bir bakış açısıyla yaklaşan ve onların Sembolik Liderlik Davranışlarını incelemeye yöneliktir. Bu doğrultuda Eskişehir ilindeki iki ilköğretim okulundaki okul müdürlerinin, öğretmenlerin algılarına göre sembolik liderlik davranışlarının neler olabileceğini belirlemek amaçlanmıştır. Okul yöneticisinin sembolik liderlik davranışları, okulun dört boyutu olan, amaçlar, yapı ve işleyiş, örgütsel iletişim ve örgüt-çevre ilişkisi boyutlarında sözel ve bedensel davranışları olarak kullandıkları metaforlar açısından analiz edilmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde eğitimyönetiminin genel hatlarıyla, örgütsel sembolizm ve sembolik liderlik hakkında kuramsal bilgilere yer verilmiştir. Bu araştırmanın yöntemi tarama modelinde bir örnek olay araştırması olarak tasarlanmıştır. Verilerin toplanmasında görüşme ve uzman görüşüyle geliştirilmiş olan Sembolik Liderin Davranışlarını Betimleme Ölçeği (SLDBÖ) deneklere verilmiş ve toplanan veriler frekans dağılımları ve X2 Ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlan kısaca şöyledir: 1) Her iki okul yöneticisinin okulun amaçlarını açıklarken kullandığı metaforlar `Başarı/Zafer`, `Kusursuzluk/Mükemmellik`, `Kalite`, `Saygı`, `Görev` dir. İki okul yöneticisinin okulun amaçlarım açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. Her iki okul yöneticisinin okulun amaçlarını açıklarken kullandığı metaforlardan `Başarı/Zafer` metaforu farklılık göstermektedir. 2) Her iki okul yöneticisinin okulun yapı ve işleyişini açıklarken `Aile`, `Birlikten kuvvet doğar`, `Birimiz hepimiz; hepimiz birimiz için`metaforlanm kullanmaktadır. İki okul yöneticisinin okulun yapı ve işleyişini çevresine açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir. 3) Her iki okul yöneticisinin okul içi iletişim sürecinde kullandığı metaforlar `Sana güvenim sonsuz`, `Arkadaşlar`, `İş arkadaşı`, Papatya/Çiçek, `Biriyle konuşurken gözünün içine bakma`, `Konuşurken herkese ilgi gösterme`, `Başıyla söylenenleri onaylama`, `Seni çok iyi anlıyorum` dur. İki okul yöneticisinin sözel ve bedensel davranışlarında kullandığı metaforlardan `Allah yardımcın olsun`, `Göreviniz`, `Konuşurken gülümseme` ve `Konuşurken hafif öne doğru eğilme` metaforları farklılık göstermektedir. Adalet İlköğretim Okulu Müdürü örgüt içi iletişim sürecinde Pilot Binbaşı İlköğretim Okulu Müdürüne göre daha fazla metafor kullandığı söylenebilir. 4) Her iki okul yöneticisinin okul-çevre ilişkisini açıklarken kullandığı metafor `Vatan/Memleket/Ülke` metaforudur. Her iki okul yöneticisi de bu metaforu sözel davranışlarında büyük oranda kullandığı söylenebilir. Böylelikle her iki okul yöneticisi okulun amaçlarıyla çevrenin birbiriyle örtüştüğünü vurgulamaya çalıştığı söylenebilir. İki okul yöneticisinin de okul-çevre ilişkilerini açıklarken sembolik liderlik davranışı gösterdiği söylenebilir.

m ABSTRACT THE SYMBOLIC LEADERSHIP ATTITUDES OF THE SCHOOL ADMINISTRATOR Master of Science in Education, Ahmet SAKİN Department of Educational Sciences Osmangazi University institute of Social Sciences July, 2000 Adviser: Doç. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Recently there have been made studies on instruction systems and also on an area that is the most important point of educational administration called school organizations. From 1980 till today scientists and investigators who worked on educational administration have studied on school systems. The investigators pointed that to reach a quality in education the school culture should be understood. To increase the school quality the staff should be checked (administrators, teachers, students, curriculum and physical conditions) and the problems they face should be known. There is a great need in a powerful school culture so that school administrators could deal with the problems and increase the school effectiveness. In this aspect to form the powerful school culture the symbolic attitudes of the school leaders gain on importance. There have been made many studies on administrational science and other science groups related with leadership research in Turkey. Besides this many studies on the leadership attitudes of the school administrators are made in the educational administration field. After 1950's the researchers in the studies of symbolic leadership approach are using the Symbolic Interactionism that obtained in a social aspect. This study, brings a different view to the attitudes of the school administrators and examine the symbolic leadership attitudes. From this point of view two primary schools in Eskişehir have been examined. This study includes the directors and the teachers in the frame of symbolic leadership attitudes. The manners of the school administrator including the school's four dimension that are aims, constructs, organizational communication and organization-environment relations have been all examined in the aspect of oral and physical attitude metaphors.IV At the initial stage of the study, the general frame of the educational administration is given besides this information about organizational symbolism and symbolic leadership, İs explained. The method of this study is a case study for the survey model. While collecting the data The Symbolic Leadership Attitudes of the i «i Descriptive Scale (SLADS) İs being given to the teachers and the data have been analyzed with frequencies and the X2 chi-square test. The results of the study are given below: 1- Both administrators of the two schools have used the same metaphor like `Success/Victory`, `Perfect/Complete`, `Quality/Respect` and `Task`. It can be stated that both administrators have shown the same attitudes while explaining the aims of the school. 2- While informing the structure of the school the metaphors they used are like; `Family`, `one for all, all for one` and `strengthen comes out of umity`. It can be stated that both school administrators have shown the same attitudes while explaining the structure of the school. 3- In the communication process of inside school the metaphors that are used are stated below; `Friends`, `Work friend`, Daisy/Flower`, `My trust endless for you`, `Pay attention to every speech`, `Look at in eyes someone while speaking`, and `Oh, I understand you`. 4- While explaining the metaphors about the relations of school-environment both school administrators used; `Motherland/Country/District`. It can be said that both administrators used this metaphor in their oral attitudes. So both administrators emphasized the importance of the environment that effects the school environment. It can be stated that both school administrators have shown the symbolic attitudes while explaining the school environment relations.