Melendiz çayı havzası`nda arazi kullanımı

Abstract

Melendiz Çayı Havzası Orta Anadolu Bölgesinin Konya ve Orta Kızılırmak Bölümleri içerisinde, Erciyes-Melendiz yöresinin Niğde alt yöresi ile Tuz Gölü yöresinde bulunmaktadır. Araştırma sahası ve yakın çevresi, idari anlamda Aksaray merkez ilçesi, Gülağaç ve Güzelyurt, Çiftlik ilçeleri ile Acıgöl'ün bazı köylerini oluşturmaktadır. Melendiz Çayı Havzası farklı jeomorfolojik birimlerden meydana gelen yeryüzü şekillerine sahiptir. Su bölümü çizgilerine göre oluşturulmuş hidrografik bir havza niteliğindedir.Genel, fonksiyonel ve mikro arazi kullanımı, arazi kullanımının temel coğrafi sınıflandırmasını oluşturmaktadır. Genel arazi kullanımı genel fonksiyonları ifade etmekle birlikte, fonksiyonel arazi kullanımı şehirsel ve kırsal fonksiyonları daha ayrıntılı göstermektedir. Kırsal ve kentsel fonksiyonları daha ayrıntılı ve güncel bir şekilde ifade eden mikro arazi kullanımı, arazi gözlemleriyle daha çok kentsel arazi kullanımını ortaya koymak amacıyla yapılmaktadır.`Melendiz Çayı Havzası'nda Arazi Kullanımı` isimli çalışmamızın üçüncü bölümünde, doğal ortam özellikleri ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu kapsamda, doğal faktörlerden jeoloji, jeomorfoloji, iklim, hidrografya, toprak, bitki örtüsü gibi doğal faktörler ayrı ayrı incelenmiş ve insan eylemlerinin mekâna yansımalarının nasıl karakter bulduğu analiz edilmiştir. Arazi kullanımına etki eden her bir faktörü bağımsız değişkenler kabul ederek bütüncül bir bakış açısıyla arazi kullanımı üzerindeki etkisi açıklanmıştır.Araştırma sahasının nüfusu 1955 yılına kadar yavaş artış eğilimindeyken, 1955'den 2000 yılına kadar dinamik artış ve bu tarihten sonra stabil eğilimindedir. Havzada 1935 yılında 72.814 olan nüfus yaklaşık beş kat artarak 324.880 olmuştur. Araştırma sahasının nüfus açısından en önemli özelliği kır nüfusunun gün geçtikçe azalması ve nüfusun şehirsel alanlarda kümelenmesidir. 1975 yılında kırsal alanlarda yaşanan nüfus göç süreci 2000 yıllarında daha da şiddetlenmiş ve Melendiz Çayı Havzası'ndaki kırsal nüfus şehirsel alanlara ve yurtdışına göç etmiştir.Araştırma sahasında yerleşmenin tarihi Paleolitik döneme kadar inmektedir. Küçük Göllü Dağ ve yamaçları havzada en eski yerleşmelerin olduğu alanlarıdır. Melendiz Çayı kenarında tarıma dayalı olarak kurulan Aşıklı Höyük ve Acemhöyük havzada en önemli Neolitik yerleşmeler arasındadır. Havzada yerleşmeler daha çok toplu yerleşme şeklindedir. Köy sınırları içerisinde köy meydanına yakın olan tarımsal araziler ise tarımsal fonksiyonlarını gerçekleştirdikleri alanlara karşılık gelir.Çalışmamızın son bölümünü Melendiz Çayı Havzası'nın arazi kullanımıdır. Bu bölümde farklı yıllara ait arazi kullanımı haritaları yapılmış ve araştırma sahası Türkiye ile kıyaslanmıştır. Havzada en fazla alan kaplayan ve her türlü kullanıma uygun IV. sınıf araziler ile daha çok bu arazilerin üzerinde yapılan kuru tarım faaliyetleri ile en fazla alan kaplayan arazi kullanımı sınıfıdır. Böylece bu alanlar üzerinde yanlış arazi kullanımı yerine doğru arazi kullanımı, havzadaki nüfusun geleceği açısından hayati önemdedir. Araştırma sahasında Mamasın Barajı'nın yapılmasıyla birlikte arazi kullanımında önemli değişiklikler olmuştur. Kuru tarım alanları azalmış ve sulu tarım arazilerinde artışlar meydana gelmiştir. Tarımsal destek ve hayvancılık destekleriyle birlikte son yıllarda ürün deseninde farklılaşmalar meydana gelmiştir. Yonca tarımı en fazla yetiştirilen bitkisel ürün haline gelmiştir. Yoncanın çok yıllık bir ürün olması bütün ürünlerinde alansal değişikliklere sebep olmuştur.Anahtar Kelimeler: Melendiz Çayı Havzası, Arazi Kullanımı, Nüfus, Yerleşme, Tarım.

The Melendiz River Basin is in the part of Konya and Kızılırmak in the Central Anatolian Region, Erciyes-Melendiz's Nigde and Tuz Golu. Officially, searching sector and its near environment consist of Aksaray central country, Gulagac, Guzelyurt, Ciftlik'country and Acıgol's some villages. The Melendiz River Basin has landforms that happened at the different geomorphological unities. And it has the characteristics of a water basin that is according to watershed.The basic geographical classification of the land use is of general land use, functional land use and micro land use. While the general land use refers to general functions, the functional land use give the urban and rural functions more detailly. The micro land use that refers to the urban and rural functions more detailly and currently, has been done in order to come out rather urban land use by field observations.The relation between the natural environment features and land use has been searched in the third part of our work that is called `The Land Use of Melendiz River Basin`. In this context, geogoly, geomorphology, climate, hydrography, land, vegetation cover from natural factors have been studied seperatedly and how the characteristics of human geography's reflection to the space is, has been analyzed. The explanation of land use has been done by holistic view accepting each factor that effects to the land use is an independent variable.When the population of the searching sector had a tendency to increase slowly until 1955, it had dynamical increases between 1955 and 2000, after these years it has had a static tendency. The population in the basin was 72.814 in 1935 is now 324.880 almost 5 times growingly. The most important part of the searching sector from the point of population is to decrease of rural population and heap together in the urban areas. The flow of migration that happened in rural areas in 1975 have risen in 2000's and the rural population in Melendiz River Basin immigrated to the urban areas and abroad.The history of settlement in the searching sector traces to The Paloetic Age. Kucuk Gollu Mountain and its side are the areas that were the oldest settlements in the basin. Aşıklı Mound and Acem Mound that were settled, based on agriculture are among the most important Neolitic settlements in the basin. The settlement in the basin is rather colloctive settlement. On the other hand, agricultural land where is near the centre of village in the village area refers to the areas where ocur agricultural functions.Our project's last part is The Land Use of Melendiz River Basin. In this part, land use map belongs to different years have been done and the searching sector have been compared with Turkey. Fourth class land where is the most areas and appropriate for agriculture and the dry land farming on rather these areas is in the classification of land use that is most. Thus, wrong land use on this field and right use intsead of it are vital important for the population in the basin for the future.The important varieties on land use in the searching sector supervened after Mamasın Dam was built. Dry land farming has decreased and irrigated farming areas have increased. In recent years, the range of products have been different because of aggricultural and livestock support. Clover farming has been the most growing herbal product. Being a perennial plant of the clover causes areic changes in all cropsKey Word: Melendiz Stream Basin, Land Use, Population, Settlement, Agriculture.