+{DAn} durum biçimbirimi (Yükleyenlerin üye yapısı ve anlamsal rolleri)

Abstract

Bu çalışmada, bağımlı biçimbirimlerin altında yer alan ad işletimliklerinden olan +{DAn} durum biçimbirimi ele alınmıştır. Sözdizimsel yapıda adlara +{DAn} durum biçimbirimi yükleyen eylemlerin özellikleri ve mantıksal yapıda adlara yüklediği anlamsal rolleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, biçimbirim hakkında bilgi verilmiş, gerek Türkoloji alanında gerekse dilbilim alanında durum kavramı ve durum biçimbirimleriyle alakalı yaklaşımlar ve tespitler aktarılmıştır. İkinci bölümde, çalışmanın odak noktası olan +{DAn} durum biçimbirimi bütün yönleriyle ele alınmıştır. Çalışmamızın üçüncü bölümü olan inceleme kısmında, tespit edilen 856 anlama sahip 481 eylemin elektronik ortamda çevrimiçi erişilebilen Kubbealtı Lügatı ve Güncel Türkçe Sözlük'ten anlamları alınmıştır. Bu eylemlere, Cumhuriyet döneminde yazılan roman, hikaye, şiir, tiyatro, anı, gezi yazısı, masal vd. türünde 139 eser taranarak uygun örnekler verilmiştir. Örneklerden hareketle eylemlerin üye yapısı ve adlara yüklediği anlamsal rolleri tespit edilmiştir. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde +{DAn} durum biçimbirimi yükleyen eylemler ve +{DAn} durum biçimbirimi yüklenen üyeler özellikleri açısından değerlendirilmiştir.

In this study, +{DAn} case morpheme which is one of the noun inflections listed under bound morphemes is handled. The properties of verbs predicating +{DAn} case morpheme to the nouns in the syntax structure are tried to be delineated along with the semantic roles that these nouns play on the logical form. In the first part of the study, information is given about morpheme. Furthermore, approaches and findings about the concept of case and case morphemes are discussed both in the field of Turcology and linguistics. In the second part, +{DAn} case morpheme is handled thoroughly as the main focus of the study. In the third part which is the review section, identified 481 verbs having 856 meanings are retrieved from online Kubbealtı Lügatı and Güncel Türkçe Sözlük. This verbs are exemplified suitably scanning 139 works written in the Republic period in such genres like novels, stories, poems, plays, memoirs, travel writings and tales etc. Based on examples, argument structure and semantic roles of the verbs are identified. In the fourth and also the final part of the study, verbs predicating +{DAn} case morpheme and +{DAn} case morpheme inflected nouns are reviewed on the basis of their properties.