Ortaçağdan bugüne iktisadi düşüncede rasyonalizmin evrimi ve iktisat teorisine yansıması

Abstract

Bu çalışma rasyonalizm kavramını açıklamayı ve bunun klasik ile neoklasik iktisada etkisini ortaya koymayı amaç edinmiştir. Kullanılan yöntemde öncelikle birincil kaynaklardan yararlanılmış, konu hakkında önemli bilgiler içeren ikincil kaynaklara da yer verilmiştir.Rasyonalizmin tanımı farklı bilim dallarına, ekollere, kişilere ve zamana göre değişmesi sebebiyle ilk olarak epistemolojik, ahlakî, teolojik ve politik olarak ele alınmıştır. Tarihsel çerçevede rasyonalizm kavramı Antik Yunan'da Thales'den başlayarak 20. yüzyılın ortalarına kadarki gelişimi aktarılmıştır. Burada zamanın koşullarına göre çok farklı değerlendirilen rasyonalizmin diğer alanlara yaptığı etki açıkça görülmektedir.Nitekim iktisada olan etkisi de öncelikle Aydınlanma döneminde başlar. Newtonyen devrim iktisatçılarca örnek alınır ve doğa bilimlerinin uyguladıkları yöntemler iktisatta kullanılır. Rasyonel davranış da bu aşamada iktisada aktarılmıştır. Malthus eleştirmiş olsa da diğer klasik iktisatçılar rasyonalizmi modellerine dahil etmiştir. İktisat doğa bilimlerinin atomunu birey, uzayını piyasa, kuvvetini marjinal fayda biçiminde kendi sistemine ilave eder. Bunu en radikal biçimde de neoklasik ekol uygulamıştır. Rasyonel davranış varsayımı neoklasikler için kutsal bir ilkeye dönüşmüştür. Neticede rasyonalizm ile temellerini atan neoklasik ekol tümdengelim yöntemini benimseyerek, matematikselleşmeye önem vererek, maksimizasyonu uygulayarak ve tamamen akılcı davranan homo economicusu kullanarak oluşturduğu yapıyı sağlamlaştırmıştır. Sonuçta rasyonalizm iktisatta farklı dönemlerde farklı biçimde kullanılmış olsa da gerek iktisatçıların modellerini oluşturmasında gerek ekollerin genel kabul gören varsayımlarında etkili bir rol oynamıştır.

This study aims to explain the concept of rationalism and the reveal the efect of rationalism on classical and neoclassical economics.Rationalism was first examined as epistemological, moral, theological and political; since its definition varied according to different cults, science branches and the time. The concept of rationalism has been conveyed in the historical frame starting from Thales in Ancient Greece on the mid-20th century. The influence of rationalism on other fields, which is evaluated very differently according to the conditions of time, is obvious.In fact, its first influence on economics begins in the Age of Enlightenment. The Newtonian revolution is taken as model by economists and the methods applied by physical sciences are used in economics. The rational behavior has also been transferred to the economics at this stage. Although Malthus has been criticized rationalism, other economists have used it in their models. The field of economics adapted the system of thought in physical sciences into their own system; the rationalist economy perceives atoms as individuals, space as market, and force as marginal benefit. The neoclassical cult has been applied this in the most radical way. The rational behavior has become a sacred principle for neoclassicists. Eventually, the neoclassical cult-which bases on rationalism has reinforced its structure by adopting deduction method, emphasizing importance to mathematicalization, applying maximization and using the purely rational homo economicus.As a consequence, although rationalism has been used different forms in different periods in economics, has played an ifluental role in shaping models of economists and in the generally accepted assumptions of cults.