Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme becerileri: Bir eylem araştırması

Abstract

Bu çalışmada, Donald Schön'ün uygulama açısından ele aldığı yansıtıcı düşünme kavramı üzerinde durulmuştur. Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulaması sürecinde yansıtıcı düşünme becerilerini nasıl kullandıklarını, ne gibi durumlar üzerine yansıtma yaptıklarını ortaya koymak ve bu süreçte yansıtıcı düşünme becerilerinin gelişime katkı sağlayan faktörleri belirlemektir. Çalışma kapsamında öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme becerilerini öğretim sürecinde nasıl kullandıkları, karşılaştıkları problemleri bu beceri yardımı ile nasıl çözebildikleri ve yansıtıcı düşünmeyi kendi düşünme süreçlerinde nasıl uyguladıkları araştırılmıştır. Tüm bunlarla bağlantılı olarak yansıtıcı düşünmenin gelişimini etkileyen faktörler ve öğretmen adaylarının ne gibi durumlar üzerinde yansıtma yaptıkları da incelenmiştir. Araştırma derinlemesine bilgi, anlayış ve perspektif sunması bakımından yorumlayıcı paradigmayı benimseyen nitel araştırma yöntemlerinden eylem araştırması desenine göre desenlenmiştir. 2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılı Güz Döneminde Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Öğretmenliği lisans programının son sınıfında `Öğretmenlik Uygulaması I` dersini alan ve gönüllü olarak araştırmaya katılmayı kabul eden altı öğretmen adayı çalışmanın araştırma grubunu oluşturmaktadır. Öğretman adayları tarafından tutulan haftalık yansıtıcı günlükler, kayıt altına alınmış yansıtıcı etkileşimler ve görüşmeler, öğretmen adaylarının uygulama derslerinin video kayıtları, uygulama ortası ve sonu algı anketleri ve akran önerileri bu çalışmanın veri toplama yöntemlerini oluşturmaktadır. Öğretmen adayları ile 10 haftalık uygulama süresi boyunca uygulama yaptıkları günün sonunda üç kişilik gruplar halinde görüşmeler yapılmış ve öğretmen adaylarından o günkü uygulamalarıyla ilgili düşüncelerini yansıtan bireysel günlükler tutmaları istenmiştir. Ayrıca süreçte birbirlerinin uygulamalarını gözlemlemeleri, değerlendirmeleri ve uygulamalarına ilişkin yapıcı önerilerde bulunmaları sağlanmıştır. Elde edilen veriler, içerik analizi tekniği ile analiz edilerek kodlar ve temalar oluşturulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adayları genel anlamda öğretim uygulamalarına ilişkin yansıtma kararlarını; program geliştirmenin dört temel öğesi olan hedef, içerik, eğitim durumları ve sınama durumları olarak kategoriler altında almışlardır. Öğretmen adaylarının uygulamaları üzerinde yansıtma yaparken daha çok eğitim durumları (strateji, yöntem, teknikleri, etkinlik, materyal, öğrenci motivasyonu, sınıf atmosferi, sınıf yönetimi, zaman yönetimi, bir sonraki dersin tasarım kararları vb.) üzerine yoğunlaşarak yansıtma yapmakta oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Uygulama süreci boyunca öğretmen adaylarının özgün öğretim ortamlarında deneyim kazanmalarının, uygulamalarına ilişkin video kayıtları kullanılmasının, akran gözlem ve önerilerinin, öğretim uygulamalarından sonra gerçekleştirilen görüşmeler sırasındaki etkileşimin, haftalık günlük tutmalarının, yansıtma kararları doğrultusunda bir sonraki ders için plan hazırlamalarının, destekleyici ortamda uzun süreli etkileşimlerinin, pedagojik formasyon bilgilerinin ve uygulama öğretmeni tarafından yapıcı yönlendirilmelerinin yansıtıcı düşünmenin gelişiminde önemli olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Yansıtıcı Düşünme, Öğretmen Eğitimi, Öğretmenlik Uygulaması I Dersi, Eylem Araştırması.

This study focuses on Donald Schön's notion of reflective practice for pre-service teachers in practicum settings. The aim of this study is to analyze the reflective thinking skills of pre-service teachers and to identify factors that contribute to the development of reflective thinking skills. Within this process, it analyzes how pre-service teachers' use their reflective thinking skills on teaching process, how they can solve problems using this skills and how they use reflective thinking into their own thinking process. In relation to these, it analyzes what pre-service teachers reflect upon and what factors enhance reflection. This study was conducted in the form of an action research in qualitative research paradigm. The study was conducted with 6 pre-service teachers in fourth grade at Akdeniz University Faculty of Education Department of Classroom Teaching during the 2013-2014 academic year. Data collection consisted of weekly guided reflective journal entries, tape-recorded reflective interactions and interviews, camera-recorded practicum lessons/settings, mid-course and end-of-course perception questionnaires and peer feedbacks. The data were collected from diaries of teacher training students who kept diaries on a regular base and interviews in groups of three teacher training students which involved their personal thoughts and interpretations of their practice in period of 10 weeks. Also they were provided to observe and assessment each other's practices and engage in constructive suggestions on the implementation in this process. Content analysis method was employed in the data. The study showed that student teachers reflect on teaching practices with regard to four basic element of curriculum development: objectives, content, teaching-learning process and evaluation. It was indicated that the pre-service teachers focused primarily on the instructional processes (strategies, methods, techniques, activities, materials, student motivation, classroom atmosphere, classroom management, time management, the next course design decisions, etc.) The study revealed that following factors was important in development of pre-service teachers' reflective thinking skills in this process: to gain experience in specific teaching environments, to use video recordings related to practice, peer observations and suggestions, interaction about teaching practices during the past learning interviews, weekly journaling, planing for the next lesson in accordance with reflective decisions and supporting environment for a long-term interactions, pedagogical knowledge and interaction with school advisor.Key words: Reflective Thinking, Teacher Education, Practicum Settings, Action Research