R-39 Numaralı Rusçuk Şer`iyye Sicili`nin çeviri yazısı ve tahlili (H.1204-1205/M.1789-1791)

Abstract

Osmanlı Devleti'nin taşradaki temsilcisi, hâkimi ve bir nevi belediye başkanı olan kadıların kendilerine intikal eden konuları ve yaptıkları işlemleri kaydettikleri Şer'iyye sicilleri Osmanlı arşiv evrakı arasında müstesna bir yere sahiptir. Tezin konusunu teşkil eden R-39 numaralı Rusçuk Şerʻiyye Sicili, Bulgaristan Milli Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. R-39 numaralı Rusçuk Şerʻiyye Sicili kayıtları Devlet-i Âliye'nin Avusturya ve Rusya ile olan muharebeleri (1789-1791) ile Fransız İhtilâli dönemine tesadüf etmesi sebebiyle ağırlıklı olarak savaş ortamının doğurduğu güvenlik mülahazalarını yansıtmaktadır. Bununla birlikte çeşitli konularda hükümlerin yer aldığı defter, dönemin gerek siyasi ve idari gerekse iktisadi ve sosyo-kültürel yönleri hakkında da detaylı mâlumat vermektedir. Tezde öncelikle Rusçuk'un tarihi ve stratejik konumu ile Şer'iyye sicilleri hakkında genel bir bilgi verildikten sonra çalışmanın temelini teşkil eden R-39 Numaralı Şerʻiyye Sicili kayıtlarından yola çıkılarak Rusçuk'un idari ve sosyo-kültürel yapısı hakkında analitik değerlendirmeler yapılmıştır. Hükümlerden edinilen bu bilgiler doğrultusunda Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki siyaseti, yönetim anlayışı, hukuki, mali ve sosyal alanlardaki uygulamaları ile birlikte Rusçuk'un Osmanlı tarihindeki önemi ortaya konulmuştur. Daha sonra R-39 numaralı Rusçuk Şer'iyye Sicili'nin transkripsiyonlu metnine yer verilmiş ve sicil defterinin konulara göre tasnifi yapılarak detaylı şekilde incelenmiştir. Rusçuk Şer'iyye Sicili, Osmanlı Devleti'nin âdil yönetim anlayışını, olağanüstü durumlarda bile çok milletli, çok dinli ve çok dilli bir toplumda huzur ve sükûnu sağlama kabiliyetini ortaya koyan orijinal bir kaynak ve araştırmacıların yararlanabileceği tarihi bir vesikadır.Anahtar Kelimeler: Rusçuk, Bulgaristan, Şerriye Sicilleri, Kadı, R-39.

The Ottoman Court Registers, in which the `Qadi`, who are the representative, judge and like a mayor in the province of the Ottoman State, registered the issues submitted to them and transactions they did, have an exceptional place among the Ottoman archive documents. Ruse R-39 court record, which constitutes the subject of this work, is in the Bulgarian National Library. The Court Records of R-39 reflect the security considerations mainly caused by the war atmosphere due to the Ottoman battles with Austria and Russia (1789-1791) and the French Revolution period. In addition to this, the register in which various provisions are included gives detailed information about the political and administrative aspects as well as the economic and socio-cultural aspects of the period.After giving general information about the history and strategic location of Ruse and the Ottoman Court Registers, analytical evaluations were carried out on the administrative and socio-cultural structure of Ruse by starting from the court records of the R-39 which constitute the basis of the study. In line with this information obtained from the provisions, the Ottoman Empire's politics in the Balkans, its management understanding, legal, financial and social practices, as well as the importance of Ruse in the Ottoman history have been put forward. Later, the transcriptional text of the Ruse court records of R-39 was included in the study and the book of the court registers was examined in detail by making the classification according to the contents.Ruse court record is an original source that reveals the Ottoman Empire's fair management philosophy and ability to provide peace and serenity in a multi-national, multi-religious and multilingual society even in extraordinary circumstances and a historical document that can be utilized by the researchers.Key Words: Ruse, Bulgaria, Court Registers, Qadi, R 39.