Abbasiler Döneminde Horasan`ın iktisadi durumu (8-10. yüzyıllar)

Abstract

Bu çalışmada Abbasîlerin hâkimiyetinde bir bölge olan Horasan'ın 8. ve 10. yüzyıllar arasındaki iktisadî durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada öncelikle bölgenin tarım hayatı, ardından sanayisi ele alınmıştır. Daha sonrasında ise bölgenin ticarî potansiyeli ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise mâlî işleyiş, finans işlemleri, gelirler ve bunların Abbasî devletinin bütçesindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.Abbasîler döneminde Horasan'ın tarım hayatının iyi bir seviyede olduğu görülmektedir. Bölgedeki idarecilerin tarıma hassasiyet göstermeleri, buradaki su kaynakları ve bunların bu dönemde adil bir şekilde bölüşülerek araziye ulaştırılması, toprağın gübre ve çeşitli şekillerde ıslah edilmesi ve tarımsal uzmanlık gibi unsurlar tarımda verimliliğin iyi ölçülerde olmasını sağlamaktaydı. Ayrıca bu dönemde bölgeye yeni ürünler getirilerek çeşitliliğin sağlanmış olması da tarımın gelişmesinde önemli rol oynamaktaydı. Bu nedenle de Horasan, doğuda tahıl anbarı olarak anılmaktaydı.Çalışmada ele alınan bir diğer konu da Horasan sanayisidir. Bu dönemde Horasan sanayisi gelişmiş olup, İslam dünyasında bölge sanayisi birçok dalda örnek konumdaydı. Buradaki maden, taş-toprak, dokuma, ıtriyat, değirmen sanayilerinde önemli düzeyde üretim gerçekleştirilmekteydi. Bölgede üretilen ürünler bir değer ölçüsü olarak kabul edilmekteydi. Tarım ve sanayideki üretim ise ticaretle anlamlı hale gelmekteydi. Kuzey Steplerine, Hindistan'a, Türkistan'a, Çin'e ve Bağdat'a giden yolların Horasan'dan geçmesinden dolayı bölge ticaret üssü haline gelmişti. Abbasîler döneminde bölgeden geçen yolların onarılması yeni yolların açılması ve yol üzerinde konaklama mekânları inşa edilmesi de ticarî hayatın gelişmesine katkı sağlamaktaydı. Horasan'ın ticarî açıdan gelişmiş bir bölge olduğu, bölgedeki şehirlerin dönemin en önemli şehirleri arasında yer aldığı, bu şehirlerdeki çarşı-pazarın gelişmiş olup ve her türlü ürünün rahatlıkla bulunduğu, bu çalışmada görülebilmektedir. Bölgede üretilen ürünlerin öncelikle yakın ve ardından uzak bölgelere ihraç edilmekte olması da ticaretin gelişmişliğini göstermektedir. Horasan mâlî açıdan kurumsallaşmış olup, dönem itibariyle gerekli bütün mâlî kurumlar iyi bir şekilde işlemekteydi. Burası Abbasîlerin bütçesine yüzde 10-15'lik katkı sunan bir bölge olarak doğu bölgeleri arasında ikinci sırada yer almaktaydı. Bu durum bölgenin gelişmişliğini gösteren en somut örnek olmaktadır.

This study is for determination of the economical situation of the Abbasid Khorasan between the 8th and the 10th century. Firstly, industry and agriculture of the region is the subject. Second, merchandise inventory and trade potential is examined. In the last part of the study is about financial process and operations, incomes and their importance in the Abbasid budget.In the Abbasid period, it seem that Khorasan's agricultural life is at good level. That is because concerns of the governors about agriculture, water sources, their fair distribution, land reclamation, and specialiazation in agriculture. In addition, new agricultural products began to grow in this region in this period. Thus, Khorasan is known as a hopper.Another subject to deal is Khorasan's industry. In this period, Khorasan industry is improved and a good sample for its neighbor regions. There is a huge amount of production of mineral, stone-soil, weave, perfumery, and mills. Production in agriculture and industry becomes valuable with trade. Through the trade roads going to north steps, India, Turkistan, China and Bagdat the region becomes a trade center. Moreover, the Abbasids builds new roads and caravansaries so trade improves.In this work, it will be revealed that Khorasan is a developed region, the cities in the region are the most important cities of the time, and the markets in the region are very rich. Export of the regional products indicates how the trade is improved. Also, finance is institutionalized. As the second richest among eastern provincies, Khorasan provides %10-15 of the Abbasid budget. This situation is prominent sign of Khorasan's development.