Ümmî Sinan Divanı`nın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü

Abstract

Günümüzde artık klasikleşmiş ve devam etmeyen bir gelenek olan divan şiiri açıklanmaya muhtaçtır. Geçmişten bize kalan bu söz mirasını bu gün anlamakta zorlanıyoruz. Atalarımızın yaşadığı çağda yaşamıyoruz, onlar gibi düşünmüyor, onların kullandığı sözcüklerin bir kısmını kullanmıyor, onların yetiştiği gelenekle yetişmiyor, onların kullandığı alfabeyi kullanmıyoruz. Bize tevarüs eden bu şiir ve nesir mirası, onların dünyasından manzaralar sunmaktadır. Bu çalışmanın yegâne amacı Ümmî Sinan'ı anlamak, onun söz ve düşünce âlemine ışık tutmaktır.Ümmî Sinan XVII. yüzyıl mutasavvıf-şairlerimizdendir. Kendisi Halvetî şeyhidir. Edebiyatımızda yer edinmesi divanı vesilesiyledir. Divanı, A. Azmi Bilgin tarafından günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Bu çalışma bahsi geçen çeviri esas alınarak yapılmıştır. Türk edebiyatında son yıllarda kullanılmaya başlayan bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük yönteminden faydalanılmış, divandan el ettiğimiz veriler tebdiz.com'un sistemine kaydedilmiş ve sistem bu verileri bir araya getirip divanın sözlüğünü bize sunmuştur. Söz konusu sistem sayesinde elde edilen veriler değerlendirilerek Ümmî Sinan Divanı'nın incelemesi yapılmıştır. İnceleme kısmı beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde şairin duygu dünyasına ışık tutmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde divandaki tasavvufi unsurlar izah edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde divanda geçen şahsiyetlerin kim oldukları ortaya çıkarılmıştır. Dördüncü bölümde divanda alıntılar yapılan Ayet ve Hadisler tespit edilmiştir. Beşinci ve inceleme kısmının son bölümde divanda kullanılan atasözleri ve deyimler, ikilemeler, yerel kullanımlar listelenmiştir. Tebdiz.com'un sisteminden faydalanılarak elde ettiğimiz Ümmî Sinan Divanı'nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü, inceleme kısmından sonra çalışmamıza eklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Ümmî Sinan, Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük, TEBDİZ, Tekke-Tasavvuf Edebiyatı, Divan.

The classical literature needs to be expalained. We have difficulty understanding this legacy of words that we inherited from the past. We does not live in the age of our ancestors, we does not think like them, we does not use some of their words, we does not grow with the tradition they grow, we does not use the alphabet they use. This legacy of poetry and prose, which gives us repentance, offers views from their world. The sole purpose of this study is to understand Ummi Sinan and to shed light on his world of words and thoughts. Ummi Sinan XVII. century is one of our sufi-poets. He is a Halveti sheik. Its place in our literature is the occasion of his Divan. The Divan was translated into modern Turkish by A. Azmi Bilgin. This study is based on that translation. Concordance and functional glossary method, which has been used in Turkish literature in recent years, has been utilized. The data we have obtain in the Divan of Ummi Sinan saved to the tebdiz.com and the system of tebdiz.com gathered this data and put into a dictionary. The data we have obtain through this system was evaluated and an examined. The examination part consists of five parts. In the first part, we tried to shed light on the poets world of emotion. In the second part, the Sufi elements in the divan are tried to be explained. In the third section, who are the persons in the divan are revealed. In the fourth chapter, verses and hadiths which are quoted in the divan are determined. In the fifth and final section of the examination part are listed proverbs and idioms used in the divan, dilemmas, local uses. The concordance and functional glossary for the divan of Ummi Sinan, which we obtained from the system of Tebdiz.com, was added to our study after the examination section.Keywords: Ummi Sinan, Concordance and functional glossary, TEBDİZ, Tekke-Sufi literature, Divan.