Ortaçağ`da Ahlat`ta Türk medeniyeti

Abstract

Ahlat, günümüzde Van Gölü'nün kuzey batı kıyısında bulunan ve Bitlis ilimizin sınırları içinde olan tarihî bir ilçedir. Tarih boyunca stratejik değere sahip bir şehir olmuştur. Stratejik değerinin yüksek olması bu şehri hem saldırıların merkezi konumuna getirmiş hem de önemli bir kültür ve medeniyet şehri olmasını sağlamıştır. Tarih boyunca Halads, Khılat, Hilat, Helat, Hılat ve günümüzde Ahlat şeklinde tanımlanan bu şehir, Ortaçağ boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın fethi ile Türkleşmeye başlayan bu şehir, Anadolu'ya yapılan akınların merkezi konumuna gelmiştir.Merkezi Ahlat olarak kurulan Ahlatşahlar Devleti döneminde refah seviyesi yüksek bir şehir olmuştur. Ancak bu dönemde Eyyûbîler'in buraya hâkim olmak istemesi ile Moğollar'ın ve Gürcüler'in saldırıları şehrin tahrip olmasına neden olmuştur.Ahlat, Van Gölü'ne kıyısı olması sebebi ile Ortaçağ'da önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Van Gölü ve çevresinden çıkarılan değerli madenler ile gölden avlanan inci kefali balığı komşu devletlere ihraç edilmiştir. Ayrıca burada yapılan tarım, dokumacılık ve demircilik faaliyetleri şehrin ticaretine katkı sağlamıştır.İslâm dininin önemli bir şehri olan Ahlat, Kubbetü'l İslâm (İslâm'ın Kubbesi) olarak tanımlanmış, burada hadis, fıkıh, kelam gibi dinî ilimlere önem verilmiştir. Ortaçağ'da bu şehirde bilime ve eğitime önem verilmiş, burada pek çok ünlü âlim ve sanatkâr yetişmiştir. Ahlatlı âlimler, Kahire, Şam, Bağdat gibi şehirlerde eğitim almış, burada ünlü âlimlerin yetişmesine katkı sağlamışlardır. Ahlatlı sanatkârlar ise bu şehirde ve Anadolu'nun diğer şehirlerinde günümüze kadar ulaşan mimarî eserlerin yapımında çalışmışlardır.Ahlat'ta günümüze kadar ulaşan mimarî eserlerin en güzel örneğini kümbetler ve mezar taşları oluşturmaktadır. Çalışmamızda bu şehirde bulunan kümbetleri ayrıntılı olarak inceledik ve mezar taşı ustalarını tespit etmeye çalıştık.Anahtar Kelimeler: Ahlat, Ortaçağ, Bilim, Sanat, Eğitim.

Ahlat, is a historic town located on the north-west coast of Lake Van, in the province of Bitlis. Throughout history, it has been a city of stratejik value. The high strategic value has mede this city both a center of attacks and a significant city of culture and civilization.Throughout history, this city, which has been called Halads, Khilat, Hilat, Helat, Hılat and today Ahlat has been a home for different civilazations. The number of Turks in this city started to increase with the conquest of Great Seljuk Sultan Alp Arslan and the city became the center of the raids on Anatolia.During the periods Ahlatshahs which capital was Ahlat, it has been a city of high prosperity. However, in this period, Ayyubids' will of ruling over Ahlat and the attacks of Mongols and Georgians caused the city to be destroyed.Ahlat became an important trade center in the Middle Ages due to its coast to Lake Van. The precious metals extracted from and around Lake Van and pearl mullet hunted from the lake were exported to neighboring states. In addition, the agricultural, weaving and blacksmithing activites made here, have contributed to trade potential of the city.Ahlat, an important city of İslâmic religion, has been called Kubbetu'l İslâm (The Dome of İslâm) and it has been given importance to religious sciences such as hadith, fiqh and kalam. In the Middle Ages, science and education were given importance in this city and many artisans and scholars have been educated here. The scholars from Ahlat, studied in cities such as Cairo, Damascus, Baghdad and they contributed to educate many well-known scholars here. Artisans from Ahlat, workes in the construction of the architectural works that have survived until today in this city and other cities of Anatolia.The most beautiful examples of the architectural works that have been survived in Ahlat, are kumbets and tombstones. In our study, we examined in detail the kumbets found in this city and tried to identify the tombstone masters.Key words: Ahlat, Middle Ages, Science, Art, Education.