Mariya Mercanka`nın `Kadem Kaynaa` adlı romanının söz varlığı bakımından incelenmesi

Abstract

Bir dil ve toplum üzerine yapılacak tetkiklerde söz varlığı çalışmaları pek çok açıdan önemli veriler sunar. Dilin tüm sözcüklerini kapsayan söz varlığı; bu yönüyle bir toplumun diline, kültürüne ve tarihine ışık tutar. Söz varlığı incelemeleriyle bir dilin tarihsel süreçte geçirmiş olduğu değişimlere ve gelişmelere tanıklık edilirken, sözcüklerde yaşanan ses, şekil ve anlam değişiklikleri de açığa çıkarılır. Yine bu incelemeler sırasında dildeki sözcük türetme yolları gözlemlenebilir. Söz varlığı unsurları arasında yer alan alıntı sözcüklerin saptanmasıyla çalışmada temel alınan dilin daha çok hangi yabancı dillerin etkisi altında kaldığı gibi pek çok konuda çıkarımlarda bulunulabilir. O hâlde bir dilin söz varlığına yönelik yürütülecek çalışmalar o dile her açıdan büyük bir katkı sağlar. Dil, çeşitliliği ve zenginliği yönünden değerlendirilmiş olur. Söz varlığının tespiti hususunda ise bir toplumun diliyle oluşturulmuş sözlü ve yazılı edebiyat ürünlerinin önemi muhakkaktır. Zira, bu ürünler meydana geldiği topluma ayna tutar, toplumun kullandığı dilin kendine özgü niteliklerini yansıtır.Bu çalışmada, Gagauz şair ve yazar Mariya Mercanka'nın `Kadem Kaynaa` adlı romanı söz varlığı açısından irdelenmiş, irdeleme sonucunda ulaşılan dilsel veriler ışığında Gagauz Türkçesi ve Gagauz kültürüyle ilgili yapılan saptamalar ortaya konmuştur. Romanın taranmasıyla tespit edilen ad türündeki sözcükler konularına göre, fiil türündeki sözcükler ise yapılarına göre sınıflandırılarak ele alınmıştır. Sınıflandırılan sözcüklerin her biri incelemeye tabi tutulmuş, standart Türkiye Türkçesi ve tarihsel Türk dili alanında mukayese edilmiştir. Tarihsel dönemlerle karşılaştırma yapılırken Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Dîvânu Lugâti't Türk ve Kutadgu Bilig esas alınmıştır. Kökenleri bakımından değerlendirilen sözcüklerin köken tespitinde farklı dillerde hazırlanmış sözlüklerden yararlanılmış, tahlilinde ise etimolojik sözlüklere başvurulmuştur. Ayrıca romandan derlenen sözcüklerin Trakya Ağızları Sözlüğü ve Derleme Sözlüğü'nde bulunanları da gösterilerek yorumlanmıştır. Bunun sonucunda Gagauz Türkçesinde kullanılan sözcüklerin Balkan Türk ağızlarıyla özellikle ses bakımından gösterdiği örtüşmeler dikkati çekmiştir. Son olarak bu çalışma ile Gagauz Türkçesine ait pek çok deyim, atasözü, ikileme ve kalıp söz ortaya çıkarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Gagauz, Gagauz Türkçesi, Söz Varlığı, Gagauz Türkçesi Söz Varlığı.

Vocabulary studies in a language and society provide important information in many respects. Vocabulary covering all words of language; it sheds light on the language, culture and history of a society. Through the vocabulary studies, while witnessing the changes and developments of a language in the historical process, the sound, shape and meaning changes in words are also revealed. Again during these examinations, ways of word derivation in the language can be observed. With the determination of quoted words among vocabulary elements, inferences can be made in many subjects such as which foreign languages are mostly influenced by the language used in the study. In this case, the studies to be carried out for the vocabulary of a language contribute to that language in every aspect. Language is evaluated in terms of diversity and richness.For the determination of vocabulary, the importance of oral and written literary products created with the language of a society is certain. Because these products mirror the society in which they occur and reflect the unique qualities of the language used by the society. In this study, Gagauz poet and author Maria Mercanka's novel em Kadem Kaynaa rom is examined in terms of vocabulary, In the light of the linguistic data obtained as a result of the analysis, the determinations made about Gagauz Turkish and Gagauz culture were revealed. Name type words determined by scanning novels were processed according to their subjects and verb type words were classified according to their structures. Classified words are subjected to each examination were compared with the standard Turkish of Turkey in the Turkish language and historical areas. When comparing with historical periods, Old Uighur Turkish Dictionary, Divanu Lugatit Turk and Kutadgu Bilig were taken as basis. Dictionaries prepared in different languages were used to determine the origin of the words evaluated in terms of their origins and etymological dictionaries were used in the analysis. In addition, the words compiled from the novel are shown in the Thrace Dialects Dictionary and Compilation Dictionary and interpreted in terms of Gagauz Turkish. As a result, the overlap between the words used in Gagauz Turkish and Balkan Turkish dialects, especially in terms of sound, attracted attention. Finally, with this study, many idioms, proverbs, dilemmas and stereotypes of Gagauz Turkish have been revealed.Keywords: Gagauz, Gagauz Turkısh, Vocabulary, Gagauz Turkish vocabulary.