Küme örnekleminden çekilen altkümelerin evrenlerini temsil gücü

Abstract

ÖZET Bu çalışmada amacımız; küme örneklemesinden altkümeler çekip, evren sonuçlarına göre güvenilirliği araştırmak olmuştur. Bu yüzden ça lışmamızı iki boyutta (il ve ilçe düzeylerinde) inceleyip, küme so nuçlarını evren sonuçları ile karşılaştırarak, altküme örneklemesi nin küme örneklemesi karşısında güvenilirliği hakkında bir yargıya varmaya çalıştık. Çalışmamızda. ` 15-49 Yaş Evli Kadın izleme ve A- ile Planlaması Formları ` ndan yararlanılarak Haziran 1992 verile ri ile, Edirne merkez ilçe ve Enez ilçesi ile bazı köylerinde yaşa yan 231 kadınla ilgili bazı bilgiler kullanılmıştır. Altküme örneklemesi yönteminin kullanımı yeni değildir. Bu yöntemle maliyet, zaman ve insangücü açısından önemli tasarruf sağlanmakta dır. Bu yüzden, evrenin tümünü incelemek yerine; onu temsil edebi lecek küme ve hatta altkümelerle çalışmakla, evren hakkında yete rince güvenilir bilgilere erişilebileceği söylenebilir. Ancak bu yöntemde, kümelerin homojen olmaları durumunda, sonuçlar evren de ğerlerinden uzaklaşmaktadır. Benzer durumlar çalışmamızda da açıkça gözlenmiştir. Bu durumlara ilişkin birkaç örnek verilebilir. II ba zında her bir yerleşim yeri bir küme olarak kabul edildiğinde; Ça- vuşköy kümesinin canlı doğum ve toplam gebelik sayısı değişkenleri gerek ortalama, gerekse dağılım yönünden evrenden farklıdır. Cavuş- köy kümesinin canlı doğum sayısı ortala-ması 2.42 ±.10, evren de ğeri 1.94 ± 1.03 'ten; toplam gebelik sayısı ortalaması olan 2.58 ± 1.12 değeri de evren değeri olan 2.03 ± 1.18 'den farklıdır (TABLO 2 ve 3). Bunun yanısıra bu küme, dağılım yönünden de evrenden farklı dır (TABLO 7 ve 9). Yaş dağılımı yönünden Işıklı kümesi evrenden farklıdır. Bu küme. yaş ortalaması açısından evreni temsil etmesine karşın, dağılım yö nünden evrenden farklıdır. Bunun da nedeni. Işıklı kümesinin 30-34 yaş grubundaki birey sayısı oranı % 29.6 iken, bu oranın evrende % 19.4 olmasıdır (TABLO 1). Yaş, canlı doğum sayısı ve toplam gebelik sayısı değişkenleri yönünden ortalamaları dikkate alınacak olursa, yalnızca il merkezi evreni temsil yetenegindedir. II bazında incelemek üzere iki küme seçildiğinde, yaş değişkeni or talamaları açısından Enez-Abdurrahim kümesinin ortalaması evren or talaması 34.9 ± 8.4' ten farklıdır. Enez-Abdurrahim' in yaş ortalama sının 30.8 ± 6.8 olmasına karşın, standart sapmasının küçük olması; -yani bu kümenin evrene göre daha homojen olmasından dolayı- yaş ortalaması açısından evreni temsil etmemektedir. Yaş dağılımları açısından irdelendiğinde örn. <25 yaş grubunda II merkezi-Sehitler 2 ' 1 i kümesi evreni temsil etmememektedir. Bu yaş grubunda il merkezi-Şehitler kümesinde evrene göre daha az oranda kadın bulunmaktadır. Canlı doğum sayısı değişkeni ortalamaları açısından il merkezi-Enez ve Işıklı-Çavuşköy dışındakiler evren ortalamasından farksızdır, örn. il merkezi-Enez kümesinin ortalaması 1.77 ±.94 olup evren or talaması 1.94 ± 1.03'ten farklıdır (TABLO 13). 53Canlı doğum sayısı dağılımları dikkate alındığında ise; örn. Isık lı-Sehitler kümesinin sıfır (0) canlı doğum sayısı grubu değeri ev ren değerinden farklıdır. Bunun nedeni, bu grupta hiç gözlem bulun mamasıdır (TABLO 13). Toplam gebelik sayısı değişkeni ortalamaları açısından incelendi ğinde; örn. il merkezi-Enez kümesinin ortalamaları evren ortalaması 2.03 ± 1.18'den farklıdır (TABLO 16). Toplam gebelik sayısı kategorilerine % dağılımları dikkate alındı ğında ise; örn. Isıklı-Sehitler kümesinin sıfır toplam gebelik sa yısı grubu değeri evren değerinden farklıdır (TABLO 18). Bunun da nedeni bu grupta hic gözlem görülmemesidir. Çalışmamızın ikinci boyutunda, ilce bazında her bir yerleşim yeri bir küme olarak incelendiğinde; yas değişkeni ortalamaları bakımın dan Enez kümesi evrenden farklıdır (TABLO 20). Bu değişken açısın dan dağılımlar incelendiğinde; <25 yas grubunda Şehitler kümesinin değeri evren değerinden farklıdır. Bu fark. Şehitler kümesinin <25 yas grubunda hiç gözlem olmamasından kaynaklanmaktadır (TABLO 21). Canlı doğum sayısı değişkeni ortalamaları ve dağılımları dikkate a- lmdıgmda Cavusköy kümesi değerleri evren değerlerinden farklı bu lunmuştur (TABLO 22). Toplam gebelik sayısı değişkeni ortalamaları irdelendiğinde; Cavus köy kümesinin toplam gebelik sayısı ortalaması olan 2.58 ± 1.12 de ğeri, evren ortalaması 2.11 ± 1.13' den farklıdır (TABLO 25). Top lam gebelik sayısı dağılımlarına bakılınca; sıfır toplam gebelik sayısı grubunda Işıklı ve Şehitler kümelerinde hiç gözlem yoktur. İlçe bazında incelenmek üzere iki küme seçildiğinde.; yas değişkeni ortalamaları açısından Enez-Abdurrahim kümesinin değerleri, evren ortalaması olan 34.57 ± 8.47'den farklıdır. Yas dağılımları açısın dan irdelediğimizde; <25 yas grubunda Isıklı-Sehitler kümesinin ev reni temsil etmediği anlaşılmıştır (TABLO 30). Canlı doğum sayısı değişkeni ortalamaları incelendiğinde; Isıklı- Cavusköy kümesi dışındakiler evrenden farksızdır (TABLO 32). Bu kümenin canlı doğum sayısı ortalaması olan 2.30 ± 1.02 değeri, ev ren ortalaması 2.03 ± 1.05'den farklıdır (TABLO 31). Canlı doğum sayısı dağılımları ele alındığında, örn. 3-4 canlı doğum sayısı gr ubunda Enez-Abdurrahim kümesi evrenden farklıdır (TABLO 31). Toplam gebelik sayısı ortalamaları açısından, tüm kümeler evreni temsil etmektedirler (TABLO 34). Toplam gebelik sayısı dağılımları incelendiğinde; sıfır toplam gebelik sayısı grubunda Isıklı-Sehit ler kümesinde hiç gözlem olmaması fark yaratmıştır (TABLO 36). Çalışmamızın her iki boyutunda da izlendiği üzere; kümeler ne den li heterojense sonuçları evren değerlerine o denli yaklaşırken, ak si durumda uzaklaşmaktadır. Dikkatli çalışarak, geniş hinterland- larda da küme örneklemi yerine altküme örneklemleriyle zaman, in- sangücü, donanım ve para tasarrufu sağlanarak yeterince güvenilir evren bilgilerine hızlı bir biçimde erişilebilir. 54

SUMMARY In this study, our aim is to choose subclusters from cluster samp ling and to search the reliability according to the population re sults. For this reason, we reviewed our study in two dimensions as of province and township level. We made comparisons between the cl uster and population results and tried to assess the reliability of subcluster sampling versus cluster sampling. In our study we used 15-49 Years Married Women Routine Follow-up Charts of 231 women li ving in central Edirne, Enez and some of its villages in 1992. In fact, usage of subcluster sampling method is not new. As we do this process, we might get great advantage in the sense of cost, as well as time and manpower. For this reason it can be said that we can get adequately variable information by working with subclusters which can represent population instead of investigating whole popu lation. However, in this method, if clusters are homegeneous the results are far from the population values. We observed similar ca ses in our study too. A few examples can be given related to such conditions: In the city base, if we accept each settlement as a cl uster; variables of Cavusköy cluster is different from the popula tion as average and distribution of live birth and overall pregnan cy number variables. The average of live birth number of Ça-vusköy cluster which is 2.42 ± 0.1 is different from the population value which is 1.94 ± 1.03 and the average of overall pregnancy counts which is 2.58 ± 1.12 of the same village is also different from 2.03 s 1.18 which is the population value (TABLE 2 and 3). Additi onally, this cluster is different from the population values accor ding to distribution. Because in this cluster, as 1-2 and 3-4 live birth counts and overall pregnancy count groups are different from the population values (TABLE 7 and 9). Işıklı cluster is different from the population as age distributi on. Although this cluster represents population as average of age, it is different from the population as distribution aspect. Becau se, as seen in table; as the rate of individuals in the group of age between 30 and 34 is 29.6 %, the rate of in individual number in the population is 19.4 %. If we consider the variable of age, number of live birth and number of overall pregnancy; only province center is able to represent the population. In the base of province if we choose 2 clusters to investigate, as the average of age vari ables, Ene z-Abdur rahim is different from the average of population. Because standard error of Enez- Abdurr ahim is smaller; although age average is 30.84 ± 6.8, in other words this cluster is homogeneous. By the age average of cluster, it can not represent population. If we review as age differentiation in <25 years cluster, it is se en that province center-Şehitler does not represent the population. The reason for this is, exsisting less women in province center-Se- hitler than population. /Nrvt<n o0r^-p@r$A Tj#-w&«jP4Mi<s*ew»»&s* the averages of live birth number va*4^1Le__âi£0Kâ4je«^ there is no difference except province center-Enez and Isıklı-Ca- vuşköy. For example; number of live birth average of province cen ter-Enez is 1.77 ±.94 and it is different from the average of po- 55pulation which is 1.94 ± 1.03 (TABLE 13). In considering distribu tions of live birth number; for example 0 value of Işıklı-Sehitler cluster, is different from the population value. Because there is no observation in this cluster (TABLE 13). By analysing averages of overall variable of pregnancy number; for example average of province center-Enez cluster is different from the average of population which is 2.03 ± 1.18 (TABLE 16). That's why it can not represent the population. In the evaluation of dist ributions related to overall number of pregnancy; Işıklı-Sehitler cluster which has the value of 0 is different from the population (TABLE 18). Because there is no observation in this cluster. On township base, which is the second dimension of our study; when we investigate each settlement as a cluster, if we review the ave rage of age variable belongs to Enez cluster is different from the population (TABLE 20). As we investigate distributions as age vari able, value of Şehitler cluster is different from the population in <25 years group. Because there is no observation in this group of Şehitler cluster (TABLE 21). If we consider averages and distributions of live birth number va riable; average of Çavuşköy which is 2.58 ± 1.12 is different from the average of population which is 2.11 ± 1.13 (TABLE 25). When ha ndled distributions of overall number of pregnancy in the group of 0 pregnancy, there's no observation in Işıklı and Şehitler cluster. If we choose two clusters to investigate on the base of township, as averages of age variable, values of Enez-Abdurrahim cluster is different from the population average which is 34.57 ± 8.47. For this reason, this cluster can not represent population. When we in vestigate as age distributions; Işıklı-Şehit ler cluster not repre sent population in <25 years group (TABLE 30). In the analysis according to averages of live birth number variab le; except Işıklı -Çavuşköy cluster all the other clusters are not different from the population (TABLE 32). The value of Işıklı-Ca- vuşköy cluster which is 2.3 ± 1.02 is different from the average of population which is 2.03 ± 1.05 (TABLE 31). In considering distri butions of live birth count for example, value of Enez-Abdurrahim cluster is different from the population value in 3-4 birth group (TABLE 31). If we evaluate averages of overall pregnancy number; all clusters could represent population (TABLE 34). In the analysis of distributions on overall pregnancy number (TABLE 36); existence of no observation in Işıklı-Sehitler cluster has made a difference in 0 overall pregnancy group (TABLE 34). As seen in 2 dimensions of our study, the more the clusters are he terogeneous, closer the results to the population. However, the mo re the clusters are homogeneous, farer the results from the popula tion values. Studying carefully, optimally reliable data pertaining to the universe (population) can even be derived by sub-cluster sa mpling instead cluster sampling but never need the whole population even in vast hinterlands with additional saving of money, manpower, time and equippment. 56