Asetaminofen ile oluşturulan karaciğer hasarları üzerine (-)-epikateşin etkisinin ışık ve elektron mikroskopik düzeylerde incelenmesi

Abstract

ÖZET Asetaminofen, oldukça güvenilir ve etkili bir analjezik-antipiretik ilaçtır. Yüksek dozlarda ve kronik kullanımı, toksik metaboliti N-asetil-p-benzokmonimin birikimi nedeniyle, karaciğerde hasara neden olmaktadır. Bu çalışmada, asetaminofenin uzun süre, maksimal günlük dozda uygulanmasıyla oluşturulan karaciğer hasarında, doğal kaynaklı antioksidanlardan biri olan (-)-epikateşinin morfolojik açıdan ne ölçüde koruma sağlayabileceği, ışık ve elektron mikroskopik düzeylerde incelendi. Bunun için, her biri yaklaşık 250 g olan, 18 adet Wistar albino türü erkek rat, 6' şar denek içeren 3 gruba ayrıldı. Tüm gruplar aynı biyolojik ve fizyolojik koşullar altında tutuldu. I. grup, kontrol grubu olarak ayrılıp, II. grup deneklere, 66 mg/kg asetaminofen, III. grup deneklere ise, 66 mg/kg asetaminofen ile birlikte 2,5 mg/kg (-)-epikateşin, 12 hafta süreyle her gün, intraperitoneal yoldan uygulandı. 12. haftanın sonunda, deneklerin karaciğer biyopsi materyalleri alınarak, ışık ve elektron mikroskopik gözlemler için işlemlendirildi. I. grup deneklerde; karaciğer dokusunun normal ul1xastrüktüre sahip olduğu görüldü. II. grup deneklerde, lobulus genelinde Remak kordon düzeninde bozulma, sinuzoidlerde genişleme, V. centrolobularis bazal membranında ve sinuzoid duvarlarında kalınlaşma, hepatositler arası mesafe ve binükleer hepatosit sayısında artış, glikojen ve granüllü endoplazmik retikulumda azalma, Disse' aralığı mikrovillisinde düzleşme, safra kanalikülü mikrovilli boyunda kısalma, gerek hepatosit gerekse endotel hücresinde ise; vakuolizasyon, çeşitli çaplarda lipid damlacıkları ve lizozomlarda artış, mitokondride krista 40kayıpları ve matriks yoğunluk azalması, Kupffer hücre sayı ve hacminde artış ile portal alanda infiltrasyon hücreleri gözlendi. III. grup deneklerde, II. grupta görülen bozuklukların azalmasının yanı sıra, granüllü endoplazmik retikulumun oldukça iyi geliştiği, hepatositer mikrovillinin ve bağlantı komplekslerinin düzenli yapışım koruduğu izleniyordu. Sonuç olarak; asetarninofenin uzun süre ve yüksek doz kullanımı gerektiğinde, tedaviye günlük dozun üzerinde (-)-epikateşin eMenmesinin, asetarninofenin neden olduğu karaciğer hasarım azaltabileceği kanısındayız. Anahtar kelimeler: Asetaminofen, (-)-epikateşin, karaciğer, sıçan, ultrastrüktür. 41

ULTRASTRUCTURAL EFFECTS OF (-)-EPICATECHIN ON ACETAMINOPHEN-INDUCED LIVER DAMAGES SUMMARY Acetaminophen is one of the most reliable and effective analgesic-antipyretic drug. Because of the aggregation of its metabolite, N-acetyl-p-benzoquinoneimine, in chronic usage and high doses causes damage in liver. In this study, it was examined that if the natural sourced antioxidant (-)-epicatechin can prevent the liver damage that has been obtained by applying long term, maximal daily dose acetaminophen, in light and electron microscobic levels at the point of morphology. 18 Wistar albino male rats, approximately 250 g, divided into three groups of six indivudial. All groups were in same biologic and physiologic condition. The first group was seperated as the control group, 66 mg/kg acetaminophen to the second group, 66 mg/kg acetaminophen and 2,5 mg/kg (-)-epicatechin together to the thifth group, everyday during 12 weeks applicated intraperitoneal ways. At the end of the 12th week, biopsy materials of the livers of the animals were operated for light and electron microscopic observations. Liver tissue were observed to have a normal ultrastructure in the animals of the firsth group. In the second group; damages in the Remak cord regularity, dilation in sinusoids, thickness in sinusoid's wall and basement membrane of V. centrolobularis, increasing in the space between the hepatocytes and amount of the binuclear hepatocytes, decreasing in the glycogen and rough endoplasmic reticulum, smoothness in the Disse space microvilli, length of bile canaliculi shortness, and in both hepatocyte and endothelium cells; vacuolization, 42different diameters of lipid drops and lysosomes, loses of crista and decreasing density of matrix in mitochondri, increasing of number and size of Kuppfer cells and infiltration cells in portal area were observed. In the third group, beside the decrease of the defects that observed in the second group, the rough endoplasmic reticulum was well devoloped, and the conservation of the hepatocyter microvilli and intercellular junctions structure were observed. As a result; we think that when long term and high dose usage of acetaminophen is necessary, over the daily dose (-)-epicatechin addition to the treatment can be decrease the liver damage which acetaminophen causes. Key words: Acetaminophen, (-)-epicatechin, liver, rat, ultrastructure. 43