2015 yılı için Türkiye`deki 7 bölgenin insani gelişme endeksi kriterlerine göre karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada, Birleşmiş Milletler Gelişme Programı (United Nations Development Programme-UNDP) İnsani Gelişme Rapor Ofisi tarafından her yıl gelişme raporunda sunulan ve ülkeler bazında hazırlanan İnsani Gelişme Endeksinin hesaplama kriterleri doğrultusunda, Türkiye'nin İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına göre oluşturulan bölgelerinin karşılaştırılması yapılarak, Türkiye'nin endeksteki yerinin bölgelere göre farklılık gösterip göstermeyeceği araştırılmıştır.İnsani Gelişme Endeksi'nin oluşturulmasında kullanılan sağlık, eğitim ve yaşam standardı göstergelerinin hesaplanmasında sağlık ölçüsü için Chiang Yaşam Tablosu Yöntemi ve eğitim ölçüsü için Barro and Lee (2014) Yöntemi kullanılmıştır. Gelir ölçüsü ise TÜİK'in kişi başı gayri safi milli geliri 2001 yılından beri yayınlamaması nedeniyle UNDP'nin Türkiye için hesapladığı kişi başı gayri safi milli gelir baz alınarak tümdengelim yöntemiyle hesaplanmıştır.Her bölge için hesaplanan İnsani Gelişme Endeks skorlarına göre TR1 İstanbul Bölgesi'nin birinci, TRC Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin (Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt) ise sonuncu olduğu ortaya çıkmıştır.TRC Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt) ile son üç sırayı paylaşan TRA Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi (Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan) ve TRB Ortadoğu Anadolu Bölgesi (Malatya, Elâzığ, Bingöl, Tunceli, Van, Muş, Bitlis ve Hakkâri) için ortak bir endeks ve gösterge değerleri hesaplanmış ve aynı nüfus yoğunluğuna sahip TR1 İstanbul Bölgesi'ne ait değerlerle karşılaştırıldığında, aradaki farkın eğitim göstergesindeki değerlerden kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.Araştırmamız sonucunda, Türkiye'nin İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması'na göre belirlenen 12 bölgesi Türkiye'yi temsilen ayrı ayrı endeks sıralamasına alınmış olsaydı; Türkiye'nin, Çok Yüksek İnsani Gelişme seviyesinde, Orta İnsani Gelişme seviyesinde veya yine bulunduğu seviye olan Yüksek İnsani Gelişme seviyesinde olabileceği ortaya çıkmıştır. Bu durum insani gelişmişlik düzeyi açısından Türkiye'nin bölgeleri arasındaki farkların yüksek olduğunu göstermiştir.Anahtar Kelimeler: İnsani Gelişme, İnsani Gelişme Endeksi, Türkiye, Bölgeler, İBBS.

The human development index score is calculated for every country and is annually reported by UNDP's Human Development Report Office. In this study, we calculated the human development index scores for different regions of Turkey. The regions were determined based on Turkish Statistical Institute's Statistical Region Classifications. We then compared the human development index scores among these regions to explore whether Turkey's ranking on the would differ for each region.To calculate the health, education and standard of living indicators that constitute the HDI, we used the used Chiang Life Tables method for the life expectancy index, Barro & Lee's (2014) method for the education index. We calculated the education index deductively based on UNDP's GDP per capita estimates for Turkey, due to the fact that the Turkish Statistical Institute has not published GDP per capita data since 2001.The calculated HDI score was the highest for TR1 İstanbul Region and the lowest for TRC Southeast Anatolia Region.We also calculated a combined index score for the three regions with the lowest scores: Southeast Anatolia Region (Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt), Northeast Anatolia Region (Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan) and the Middle East Anatolia Region (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli, Van, Muş, Bitlis ve Hakkari). We then compared this combined score to TR1 İstanbul Region, that has a similar population. The results showed that the margin between the education index is the largest determinant of the HDI score difference between these regions.Our results indicate that if the 12 regions that are determined by the Statistical Region Classifications of Turkey were to be included in the index rankings separately; Turkey could have either been among the countries with Very High Human Development, Medium Human Development or High Human development (which it currently is). This shows that there are significantly high differences in terms of human development levels among different regions in Turkey.Keywords: Human Development, Human Development Index, Turkey, Regions, NUTS.