Vadeli işlem piyasaları ve Türkiye`deki uygulamalar

Abstract

ÖZET 19. yüzyılda ortaya çıkan, son yıllarda popüler hale gelen vadeli işlem piyasaları belli bir borsa malının belli bir fiyattan fakat ileride teslim edilmek üzere alım satım sözleşmelerinin yapıldığı ve bu sözleşmelerin el değiştirdiği piyasalardır. Vadeli işlem piyasaları organize borsanın varlığı, standart sözleşmeler takas odası, marj ve günlük yeniden hesaplaşma ve devir hakkı nedeni de forward (ileride teslim şartlı) piyasalardan farklı bir yapıya sahiptir. Vadeli İşlem Piyasalarının kullanım amaçlan bir malın ilerideki bir dönemdeki fiyatı hakkında bilgi edenmek riskten kaçınmak ve spekülasyon yapmaktır. Riskten korunmak isteyenler ve spekülatörler yaptıkları işlemler ve alım satım sürelerine göre kendi aralarında kategorilere ayrılmışlardır. Spekülatörlerin en büyük faydası ise riski üstlenmek ve piyasaya likidite sağlamaktır. Vadeli fiyatlararzve talebegöre oluşmasına rağmen alım satım masraflarından, üstlenme maliyetinden, depolama maliyetinden ve açığa çıkıştaki sınırlamalardan etkilenmektedir. Gerekli elemanların yetiştirilmesi, piyasayı düzenleyecek yasal çerçevenin oluşturulması gibi altyapı sorunları çözümlendiği takdirde Türkiye'de de vadeli işlem piyasası oluşturabilmek mümkün olacaktır. Uzmandan ülkemizde altın ve buğday olmak üzere iki konuda vadeli işlem piyasası önermektedirler. Türkiye'de Altın Borsası ile birlikte kurulması planlanan vadeli işlem piyasası ile Orta Asya'daki altın rezerveleri ile Türkiye' de evlerde durum altın değerlendirilmiş olacaktır. Hububata dayalı vadeli işlem piyasasıda hem çiftçiye hem tüccara riskler korunma, fiyatlar hakkında sağlıklı bilgi edinme hususlarında önemli olanaklar sağlayacaktır.