Türk bankacılık sektöründe teknolojik gelişmeler ve uygulamaları

Abstract

ÖZET Başlangıçta yığınsal ve rutin işlemler olarak adlandırılan bankacılık hizmetlerini yerine getirmek üzere benimsenen bilgisayar teknolojisi, günümüzde ekonomik hayatın en dinamik sektörü olan bankacılık sistemini ayakta tutan ve bugünden yarma taşıyan bir güç haline gelmiştir. Bilgisayarlar, genel merkezleri şubelere, şubeleri birbirine bağlama aşamalarım da geçerken bankacılık hizmetlerinin 24 saat verilebilmesinin yolunu açmıştır. Böylece, hizmeti sunanlarla hizmeti kullananlar arasındaki fiziki karşılaşma da temel bankacılık hizmetlerinde neredeyse ortadan kalkmıştır. Elektronik bankacılığın amaçlan; maliyetlerin düşürülmesi, bilgi toplumunun taleplerinin karşılanması, teknolojik rekabet üstünlüğünün kazanılması, stratejik ve taktik seviyede etkin karar verilebilmesi şeklinde sıralanabilir. Bütün bu amaçlar doğrultusunda kaliteli hizmet sunmanın en önemli aşaması; müşterilerin istek, gereksinim ve beklentilerinin öğrenilmesi ve gerekli önlemlerin alınmasıdır. En iyi hizmetin verilebilmesi, öncelikle bankanın tüm bilgi kaynaklarının kendi içerisinde bütünleşmesi ile sağlanacaktır. Bu bütünleşme ise, haberleşme kaynak ve ortamlarının etkinliğine, elde edilen bilginin olumlu anlamda değerlendirilmesi ve zamanında kullanımına bağlıdır. Günümüzde bu değerlendirme merkezlerini bilgisayarlar oluşturmaktadır. Bu yüzden de bankacılık sektörü bilgisayar teknolojisine her yıl daha yüksek tutarlarda yatırım yapmaktadır. Elektronik alanda gelişen teknoloji, bankacılık sektöründe de yeni ürünlerin gelişmesini sağlamıştır. Bu yeni ürünlerin bazıları bankaların kendi iç yapısı ve işletmelerle olan ilişkilerinin otomasyonunda kullanılırken, bazıları da bireysel müşterilere çeşitli hizmetler sunmaktadırlar. Buradan hareketle, bir ülkede yer alan bankalar sisteminin elektronik olarak gelişme derecesini, kullandığı ürünlere göre sınıflamak mümkündür. Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan kredi kartları, kartı çıkaran kuruluş tarafından, kart sahibine verilen ve üye işyerinden alışveriş yapma, hizmet sağlama veya nakit çekme imkanı veren kartlardır. Kredi kardan başlangıçta birkaç kart kuruluşu tarafından seçkin müşterilere mal ve hizmetlerin satın alınması amacı ile sunulurken bugün, seçkin kesim yerini kitlesel piyasalara bırakmıştır. vmKullanılmakta olan kart türleri; kredi kartları (credit cards), ödeme (borçlandırma) kartları (charge cards) ve hesabe erişim kartları (debit eards) olmak üzere amaçlarına göre üç grupta toplanabilmektedir. Banka kredi kartları, Seyahat ve dinlence kartları, şirket kartları, mağaza kardan ve petrol kartları yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Çeşitli avantajları olan kartların kullanımında en çok güvenlik problemi ile karşılaşılmaktadır. Kartlarla ilgili uygulamaları düzenli hale getirmek amacı ile 1990 yılında 13 bankanın kuruculuğunda bankalararası kart merkezi kurulmuştur. Bankaların, teknolojinin en önemli ürünlerinden olan Elektronik Fon Transferi Sistemlerini kullanması, bankacılık işlemlerini büyük ölçüde hızlandırmıştır. EFT sisteminin geliştirilme amaçlarını; verimlilik, yoğun iş yükünün azaltılması ve kağıt dolaşımının en aza indirgenmesi şeklinde sıralamak mümkündür. Otomatik vezne makinaları (ATM), elektronik fon transfer sistemleri içinde yer alan ve müşterilerin istedikleri gün ve saatte para çekebilme ve yatırabilmelerini sağlayan, kendilerine ait hesaplar arasında fon transfer edebilme, düzenli ödemelerini gerçekleştirme, hesap durumlarını kontrol edebilmelerine olanak vermekte ve müşterilerin zorunlu olarak banka şubelerine gitme gereksinimlerini ortadan kaldırmaktadırlar. Mağazalardan yapılan alım bedellerinin mağaza ile banka arasında kurulu terminaller kanalıyla ve plastik kartlar aracılığı ile ödenmesinde kullanılan satış noktasından elektronik fon transfer sistemleri EFT uygulamaları içinde önemli bir yere sahiptir. Ev ve ofis bankacılığı, elektronik fon transferinin bir uzantısı olarak sektörde başlatılan yeni uygulamalardan biridir. İşyerlerindeki veya evlerdeki bilgisayar ve modem aracılığı ile banka sistemlerine bağlanmış olan müşteriler, çeşitli bilgilere kolayca erişebilmektedirler. 1977 yılında işlerlik kazanan SWIFT (Bankalararası Mali Telekomünikasyon Birliği) para transferi konusunda bir talimat gönderme yöntemidir. SWIFTle elde edilen en önemli sonuçlardan birisi, değişik banka işlemlerine ait mesajların standartlaşmasıdır. IXElektronik veri değişimi, genellikle aralarında ticari bağ olan şirketlerin kullandığı, bilgilerin bir bilgisayardan diğerine transfer edilmesi tekniğidir. Bu sayede, klasik yöntemlerle belgelerin hazırlanması, gönderilmesi esnasında harcanan zaman ve yapılan hatalardan doğan maliyetler bu sayede ortadan kaldırılmış olmaktadır. Elektronik bankacılık uygulamalarının ilk örnekleri arasında yer alan otomatik takas sistemleri, ulusal ve uluslararası düzeylerde banka işlemlerinin daha süratle yapılabilmesi, çok yüklü hacimlerde gerçekleşen ve sürekli tekrarlanması gereken işlemlerin daha kolaylıkla tamamlanabilmesi gibi işlevleri yerine getirmektedir. Sektördeki hızlı gelişime karşılık altyapının tam oluşmamış olması, büyük yatırımlarla büyük riskler altına giren bankaları önemli sorunlarla başa çıkmak durumunda bırakmıştır. Yapılan incelemelere göre bu sorunlar sırasıyla; telefon hatları ile ilgili problemler, yazılım sistemindeki hızlı gelişim ve güncelleştirme eksikliği, bankalar arası ortak kullanılabilecek bilgilerin bankalarımızda ayrı ayrı tutuluyor olması, enerji problemleri, standartların oluşmaması, yetişmiş personelin transferi, bankalar arası işbirliği eksikliği, Türkçe karakter setli yazılım ve donanım eksikliği, satıcı firmaların yetersiz desteğidir. Türk bankacılık sektörünün, müşteri beklentilerini eksiksiz olarak karşılayabilmeleri mevcut sorunların en kısa sürede giderilmesi ile mümkün olacaktır.