Özel okul müdürleri ile devlet okulları müdürlerinin liderlik davranışlarının yeterlik düzeyi arasındaki farklar

Abstract

ÖZET Türkiye'de eğitimi geliştirme amacıyla yapılan çalışmaların büyük bir kısmı okullardaki fiziksel koşulları iyileştirme yönünde yapılmıştır. Özellikle de bu alandaki çalışmalar, alanda yapılmış etraflı araştırmalara dayanmadığından ve politik yaklaşımlar sergilediğinden getirilen çözümler sonuca götürücü olmamıştır. LİMME Projesi, bilgisayarlı eğitim projesi bunlardan sadece ikisidir. Halbuki özellikle gelişmiş ülkelerde eğitim konusundaki çalışma ve yatırımlar Türkiye'den farklı olarak büyük araştırmalar sonucunda ve uzman kişiler tarafından uygulamaya konulmuştur. Eğitim alanındaki çalışmalar okullarda verimi artırmaya yönelik olarak etkililik üzerinde yoğunlaşmıştır. Etkililik konusundaki araştırmalar ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Örneğin Japonya'da verimi artırmak için öğretmenlere vurgu yapılırken Amerika'da yönetime vurgu yapılmaktadır. Buna paralel olarak Amerika'da bu konuda öğretim liderliği ile ilgili çalışmaların başlangıcı 1960'lara kadar gitmektedir. Merkezi otoritenin güçlü olduğu Türkiye'de de eğitim alanındaki başarılar bu konularda ilerleme sağlamak ile mümkün olabilecektir. Eğitim yönetimi ve daha dar anlamda öğretim liderliği Türkiye'nin araştırma ihtiyacı duyduğu önemli konular arasındadır. Türkiye'de her yerde olduğu gibi başarılı uygulamalar okullarda da söz konusudur. Özellikle de özel okullar öğretim başarısı konusunda devlet okullarından daha öndedirler. Bu uygulamaların niçin başarılı oldukları, hangi kriterlere, öğelere dayanarak başarılarını artırdıkları araştırılan önemli konular arasındadır. Okullar arasındaki başarı farklılıklarının okul müdürlerine bakan yönleri ile ilgili araştırmaların kısıtlı olduğu, hatta bu konuda karşılaştırmalı bir Vlllaraştırmanın yokluğu YÖK dokümantasyon merkezindeki verilerden de anlaşılmaktadır. Bu araştırmanın genel amacı okul müdürlerinin liderlik davranışlarının görev yaptıkları yerlerde ne derece etkili kabul edildiğini ortaya koymaktır. Özel anlamda ise özel okullarda görev yapan müdürler ile resmi okullarda görev yapan müdürlerin gösterdikleri liderlik davranışlarının eldeki kriterlere göre etkililik farklılıkları araştırılmaktadır. Bu amaca ulaşmak için beş boyuttan oluşan, Lynn J. Stinette, Kent Peterson yş Madison ve Philip Hallinger tarafından hazırlanmış olan ve `leadership checklist` olarak adlandırılan liderlik yeterlik tutum ölçerinin Türkiye'ye uyarlanmış şekli kullanılmıştır. Okul müdürlerinin liderlik ve yönetme biçimleri, sorun çözme ve karar verme yolları, öğrenme ile ilgili konular, yapısal durumlar ve çevre ile ilişkiler boyutlarında müdürlerin liderlik davranışlarını ne derece yerine getirdikleri öğretmenleri tarafından değerlendirilmiştir. Özel okul müdürleri ve devlet lisesi müdürleri arasında farklılıklar olup olmadığı cevap aranan temel soru olmuştur. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma evrenini Üsküdar İlçesi'nde yer alan 21devlet lisesi ve 19 özel okul oluşturmuştur. Bu okullar arasından 4 devlet lisesi ve 3 özel okul oransız örnekleme yoluyla örnekleme alınmıştır. Veriler, örneklemi oluşturan 7 okulda görev yapan 47 devlet lisesi ve 51 özel lise öğretmenine anket uygulanarak elde edilmiştir. Araştırma sonucunda beş boyutta da özel lise öğretmenlerinin devlet lisesi öğretmenlerine göre müdürlerinin liderlik davranışlarında daha etkili olduklarını belirttikleri ortaya çıkarılmıştır. ıx

SUMMARY Many of the studies made to improve the standards of education in Turkey have been made to achieve better physical facilities in schools. And as the work done didn't rely on especially to the studies done thoroughly on the subject, and as they reflected the political choices of the politicians, the solutions provided were not concluding. LİMME Project and Computer Assisted Learning are two of those decisions. Whereas especially in the developed countries investments and developments in education have been implemented after diverse and intense studies by the authorities and experts of those fields. Works in education have been made intensively on effectiveness to increase efficiency. Studies on efficiency vary from country to country. For example, there is emphasis on teaachers in Japan. However educational administration is paid atteintion in the United States. Parallel to this, studies on instructional leadership go back to the 1960's in the United States. Success in Turkish educational system will depend on the studies made on educational administration and leadership where the central authority is much stronger. Educational administration and particularly instructional leadership are among the main subjects Turkey needs to be investigated in. As everywhere applications of successful school invironments exist. Especially private schools are far better than state schools in instructional achievement. What increases the success, what the criteria are and and why they are successful are among the main subjects that are being investigated. That the research about differences of success in schools and their aspects related with the principals is limited can easily be understood by looking at the information provided by the YÖK Documentation Center. In a broader xrespect this research's aim is to reveal to what extent the leadership practices of the principals are regarded as effective. While in a narrower respect, the research aims to investigate to what extent the difference of effectiveness in instructional leadership in state and private school principals is. To achieve this, the adapted version of the checklist, which has five dimensions, prepared by Lynn J. Stinette, Kent Peterson and Medison and Philip Hallinger has been used. Ways of Leading and Managing, Approaches to Problem Solving and Decision Making, Learning, Structural Conditions, Relating to Community were the dimensions the teachers evaluated their principal's leadership practices in. Survey method was used in the research. The population studied consisted of 21 state and 19 private secondary schools in Üsküdar Province. Among these schools 4 state and 3 private schools were chosen as the samples.The data was achieved by applying the survey to the 47 state school teachers and 51 private school teachers. As a result of the research it was found out that in all five dimensions teachers of the private schools thought highly of their principals' leadership practices more than that of the state schools' teachers. And the difference was remarkable. XI