Türkiye`de müze yapılarında uygulanmış tip projelerin koleksiyonlar ve coğrafi farklılıklar açısından incelenmesi

Abstract

Ülkemizde, 1846 yılında Aya İrini'de ilk müzenin kuruluşu ile başlayan müzecilik faaliyetleri, çöküntü halindeki Osmanlı İmparatorluğu döneminde gerekli yatırımların yapılamaması nedeniyle Cumhuriyet Dönemi'ne kadar pek fazla ilerleme gösterememiştir. Yalnızca Osman Hamdi Bey'in kişisel gayretleriyle bazı adımlar atılmış ve ülkemizin ilk müze binası olan İstanbul Arkeoloji Müzeleri binası inşa edilmiştir. Cumhuriyet Dönemi ile birlikte kültür mirasının korunması konusunda gerekli yasal ve kurumsal oluşum başlatılmıştır. Bu dönemde Türkiye'de pekçok ilde yeni müzeler kurulmuştur. Ancak bunların çoğu küçük müzeler, hatta müze depoları şeklindedir. Cumhuriyet Dönemi'nde başlayan bu yeni yapılanma hareketi, II. Dünya Savaşı'nın ülkenin ekonomik yapısı üzerindeki olumsuz etkileri sonucunda 1940-60 yılları arasında bir duraklama dönemi geçirse de 1960 sonrası yeni bir ivme kazanmıştır. Bu dönemde Türkiye'de çok sayıda yeni müze binası inşa edilmiştir. Yapılan bu müze binalarından bazıları, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlattırılmış olan bir müze projesine göre yapılmıştır. Bu durum önceden planlanmayan bir `tip proje uygulaması` olarak bilinmektedir. Bu tezin amacı, söz konusu müze tip projesinin nerelerde uygulandığını araştırmak ve bu müzelerin tip projeden kaynaklanan olumlu veya olumsuz yönlerini, dünyadaki çağdaş müzecilik anlayışı ışığında irdelemektir. Birinci bölümde `mimarlık` ve `mimari tasarım süreci` kavramları açıklanarak bu kavramlar ışığında mimarlıkta `tip proje` olgusu irdelenmiştir. IIİkinci bölümde, çağdaş müzeciliğin tanımı ve işlevleri ifade edilmiş, dünyada ve Türkiye'de müze binalarının gelişimi incelenmiş ve Türkiye'deki müze tip projesinin nasıl gerçekleştiği, nerelerde uygulandığı açıklanarak bu müzeler hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde, tip projeye göre yapılmış müzelerden üç tanesi seçilerek çağdaş müzecilik bağlamında irdelenmiştir. Dördüncü bölümde ise sonuç ve önerilere yer verilmektedir.

The activities which started with the founding of the first museumat Saint Irene, couldn't be improved till the Republics period, because Ottoman Empire, which was in a miserable situation, couldn't afford the necessary investments about the museums. Osman Hamdi Bey had tried personally to accomplish to necessary mines for the museums and so İstanbul Archeology museum building was build. By the period of Republics some legal and institutional formations, which were needed to the preserve the cultural property, have been made. In this period new museums have been established in the cities of Turkey. However most of them are small museums or storages of the museums. Although the new movement of establishment was stopped between 1940 and 1960, because of the negative effects of the second Word War on the economical system it's begun after the year of 1960. In this period, a lot of new museum buildings were built. Some of these museum buildings were built depending on the museum project, prepared by the National Ministry of Education. This situation is known to be ` an application of a typical project` which wasn't planned before. The aim of the thesis is to research the reasons for applying the mentioned museums' typical project and considering the advantages and the disadvantages of the typical projects according to the modem thought of museum architecture. In the first chapter `the architecture` and ` the process of the architectural design`, the fact of `the typical project` in architecture has been considered. In the second chapter, the description of the modern museum and its functions have been explained. The improvement of the museum buildings in the world IVand Turkey have been observed and how the typical museum projects in Turkey had been, and where they had been applied, is explained as well as the information about these museums. In the third chapter, choosing three of the museums, which were built depending on the typical museum project, they have been considered within the contemporary concept of museology. In the fourth chapter the results and the proposals are discussed.