Enflasyonun temel mali tablolar üzerindeki etkileri ve Türkiye`de bu etkileri gidermeye yönelik önlemler ve uygulamalar

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın ana amacı, enflasyonun temel mali tablolar üzerindeki olumsuz etkilerini ve bu etkilerin ne biçimde giderilebileceğini Türkiye'deki muhasebe standartları ve uygulamalarım göz önünde bulundurarak tartışmaktır. Bu çalışmanın temel ekseninden hareket edersek, başlangıçta enflasyon ve muhasebe kavramlarım incelemek yerinde olacaktır. İkinci bölüm, enflasyonun temel mali tablolara etkilerini inceleme konusu edinmiştir. Enflasyondan kaynaklanan etkiler, bir firmanın mali tablolarındaki değerlerin firmanın gerçek finansal durumunu yansıtmaması ve yüksek enflasyon dönemlerinde firmanın kârının gerçek karından yüksek hesaplanması biçiminde özetlenebilir. Üçüncü bölümde enflasyon muhasebesi modelleri üzerinde durulmuştur. Söz konusu modeller; Fiyatlar Genel Seviyesi Muhasebesi Modeli, İkame Maliyeti (Cari Değer) Muhasebesi Modeli ve Genel fiyat-İkame Maliyeti Muhasebesi Modellerinden oluşmaktadır. Bu modellerden Fiyatlar Genel Seviyesi Muhasebesi, objektiflik ve uygulama kolaylığı üstünlüklerine sahiptir. İkame Maliyeti Muhasebesi modeli, üretilen bilgilerin geçerli ve yararlı olması nedeniyle işletme içi kontrol açısından üstünlük sağlamaktadır. Genel Fiyat- İkame Maliyeti Muhasebesi Modeli ise, teorik üstünlüğüne rağmen uygulanması zor bir modeldir. Dördüncü bölümde enflasyonun mali tablolar üzerindeki etkilerinin giderilmesine yönelik önlemler ve uygulamalar incelenmiştir. Bunlar; `TMS 2: Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama Standardı`, vergi kanunlarında yer alan uygulamalar, Sermaye Piyasası Kurumu tarafından yayımlanan `Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ` ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yayımlanan `Mali Tabloların Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Düzenlenmesine İlişkin Muhasebe Standardı` olmak üzerinde dört başlık altoda incelenmiştir. Beşinci bölümde bir firmaya ait bir firmaya ait bilanço ve gelir tablosu Fiyatlar Genel Seviyesi Muhasebesi Modeline göre düzeltme işlemine tabi tutulmuştur. Sonuç bölümünde, Türkiye'de tüm işletmeleri kapsayan ve enflasyon muhasebesi uygulamasını zorunlu hale getiren yasal ve bağlayıcı bir düzenleme bulunmadığı belirtilmiş ve böyle bir düzenlemenin aciliyetinin altı çizilmiştir.

ABSTRACT The primary object of this study is to argue the adverse effects of inflation on the basic financial tables and the means of balancing/overcoming these effects considering the scope of adequacy and effectiveness of applications and standards in Turkey. Regarding the core subject of the study, it is relevant to examine the very concepts of inflation and accounting in the begining. The second part is dedicated to analyze the effects of inflation on the basic financial tables. The effects arising from inflation are observed in which the figures seen in the financial tables do not truly reflect the real financial position of a firm. Moreover the calculation of a firm's profit in high inflationary periods creates an illusion of higher profit figures than the real ones. The models of inflation accounting are examined in the third part. The three significant models are General Price Level Accounting Model-GPLAM-, Current Value Accounting Model(also named Substution Cost Accounting Model-SCAM-), and General Price- Substution Cost Accounting Model-GPSCAM-, Among these models GPLAM has the advantage of objectivity and practical usage. On the other hand SCAM has the comparative advantage over the other two because of providing neccessary and useful information for the process of internal auditing. Although the last model named GPSCA has theoretical superiority, the difficulty of implementation in real-time situations shadows the applicability of this approach. In the fourth part of this study, the focus of analysis is the precautionary measures and applications, directed to balance/overcome the effects of inflation on the financial tables. These measures and applications are four: `Accounting Standard in High Inflationary Periods`, `the applications pertaining to taxation`, `The Methods and Principles to Regulate the Financial Tables in High Inflationary Periods` issued by Capital Market Commision, and `Accounting Standards about Regulating Financial Tables in High Inflationary Periods` issued by Banking Regulation and Supervision Agency. The practical example of the inflation accounting theory is the last part of the study. A firm's balance sheet and income statement are corrected and arranged in the light of General Price Level Accounting Model(GPLAM). In the conclusion part it is stated that there is no legal and binding arrangement about the applications of inflation accounting in Turkey and the urgency of setting such a legal arrangement is highlighted. xi