1990 sonlarında Türkiye ekonomisinde liberalleşme eğilimleri ve sosyal sonuçları

Abstract

ÖZET 1990' lı yıllar Türkiye ekonomisinde liberalleşme eğilimlerinin arttığı ve buna bağlı olarak hem ekonomik hem de sosyal alanda önemli gelişmelerin yaşandığı yıllardır. Dünyada artan küreselleşme sonucunda hem dış ticarette hem sermaye hareketlerinde artan serbestleşme eğilimleri Türkiye ekonomisini de etkilemiş, 1990 sonlarına doğru hem dış ticarette hem de sermaye hareketlerinde serbestleşmenin son dönemine girilmiştir. Dış koşullar Türkiye ekonomisini bu şekilde etkilerken, ülke ekonomisinin bu serbestleşme hareketleri sonucunda istikrarsız büyüme ve borçlar nedeniyle sık sık mali krizlere girmesi ve bunun sonucunda IMF'e başvurması da liberalleşme eğilimlerini arttıran bir diğer unsur olmuştur. IMF ise açtığı krediler karşısında devletin küçültülmesi için özelleştirme uygulamalarının hızlandırılmasını ve bütçede kara delik olarak görülen kamu harcamalarının daraltılmasını istemiştir. Böylece bir yandan dış koşulların, öte yandan iç koşulların zorlamasıyla 1990 sonlarında Türkiye ekonomisinde liberalleşme eğilimleri güç kazanmış, dış ticarette ve sermaye hareketlerindeki serbestleşme dışında, özelleştirme uygulamaları hızlanmış, devletin küçültülmesi amacıyla harcamalar kısılmaya çalışılmıştır. Ancak Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana zaten ekonomik ve sosyal sorunları olan ve henüz sanayileşmesini tamamlayamamış Türkiye ekonomisinde güç kazanan bu liberalleşme eğilimleri bir yandan makro dengesizlikleri arttırırken, öte yandan devletin zaten sınırlı olan sosyal rolünün daha da azalmasına yol açmıştır. Devlet anlayışındaki değişim ve artan borçlar nedeniyle faiz ödemelerinin bütçenin çoğunu kapsaması sonucunda bütçe içinde sosyal harcamalara ayrılan pay azalırken, devletin işveren rolünün azalması sendikal örgütlenmede gerilemelere ve istihdamda daralmalara yol açmıştır. Ekonomideki dengesizliklerin ve peş peşe yaşanan krizler sonucunda gelir dağılımındaki eşitsizlik artmış, kayıtdışı sektör büyümeye devam etmiştir. Öte yandan sosyal sorunlar bu şekilde artarken, bu sorunlara karşı devletin tavrı ise bir belirsizlik içindedir. Liberal devlet değildir, sosyal devlet değildir, paternalist de değildir. vı

ABSTRACT 90' s were the years that liberalisation tendencies increased in Turkish economy, as a result of this, both economical and social developments have been experienced. Increasing trend of globalisation around the world resulted in release of foreign trade and capital movements, this effected Turkish economy, so at the end of the 90' s the last period of free capital movements and foreign trade has begun. While exterior conditions were influential on Turkish economy, frequent economic crises due to unstable growth and debt and having consultations with IMF, had an effect on growing liberalisation policies. On the other hand, according to given credits, IMF had requirements about minimization of the state, acceleration of privatization policies and reduction of public spendings. By the enforcement of interior and exterior factors, at the end of the 90' s liberalisation tendencies has risen up, privatization applications are increased and public spendings are reduced to minimize the state. However, since the establishment of the republic, Turkey had economical - social concerns and uncompleted industrialization process; so liberalisation trends caused macro economic instability and diminished the social role of the state which was still limited. Because of the debt growth and the changes in mentality of the state, interest payments covered the most of the budget and the proportion of social spendings in the budget are reduced. So the employer role of the state and syndical organisations retreated and employement rate decreased. Crises occured one after the other and instability of economy caused unequality in revenue dispersion and growth of uninscribed sector. While social problems are growing, the government policies aren't clear against these concerns and mentality of the state doesn't mean anything. Not liberal, not social, not paternalist. Vll