Emperyalizmi anlamak: Teorik yaklaşımlar

Abstract

ÖZET Emperyalizm üzerine çalışmak geçmişle bugün arasında gidip gelmek gibidir. Zira emperyalizm hem tarihsel hem de güncel olan bir olgu haline gelmiştir. Emperyalizm XIX. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan bir olgu olarak klasik sömürgecilikten hem farklı hem de onun bir devamıdır. Öte yandan emperyalizm bazılarının iddia ettiği gibi sömürgesizleşme hareketi ile bitmiş de değildir. Emperyalizm kabuk değiştirerek, maskeler ardında ama aynı hızla devam etmektedir. Bu yönüyle emperyalizm geçmişe dönük bir imgelemden ziyade bir gerçekliği tanımlar. Dolayısıyla bu çalışmada vakanın gerçekle olan ilişkisi, kökenleri, nedenleri ve sonuçları belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu sorgulamanın tarihsel bir vakıa olarak emperyalizmin teorik ve kurgusal konumunu da açıklayıcı olacağı düşüncesindeyim. Çalışmanın birinci bölümünde Avrupa Uygarlığı 'nm nihai halini aldığı ve olgunlaştığı XIX. yüzyıl toplumunun oluşumunu ve bu toplumun hayat vermiş olduğu sosyal, politik, ekonomik ve insani özleri incelenerek emperyalizmi doğuran şartlar betimlenmektedir. Bu kısımda Avrupalı birey tipinin ortaya çıkması, Avrupa toplumunun özgün yapısının yerleşmesi, ulus devlet sisteminin ve liberal siyasal modellerin oluşması ve kapitalizmin bir ekonomik sistem olarak rakipsiz bir model haline gelmesi ve en nihayetinde de bunlara bağlı olarak oluşan dünya sistemi incelenmektedir. Bu bölüm emperyalizme zemin hazırlayan yapının incelenmesini içermektedir. İkinci bölümde, özel olarak emperyalizmin kendisine odaklanarak emperyalizme hayat veren duygu düşünceler ve emperyalizmi açıklayan klasik teoriler incelenmektedir. Emperyalizme kaynaklık eden duygu düşünceler olarak medenileştirme misyonu, kar arzusu, yönetmeye ve prestije olan tutku incelenmektedir. Hemen ardından emperyalizmin klasik döneminde yazan John Hobson, Rosa Luxemburg, Rudolf Hilferding, Viladimir Ilyich Lenin, Nicolai Bukharin ve Joseph Shumpeter'in teorik yaklaşımları incelenmektedir. Üçüncü bölümde ise emperyalizmin sonuçları incelenmektedir. Bu bölümde emperyalizme karşı direniş, sosyo-kültürel bir olgu, siyasal bir sistem ve ekonomik bir araç/sistem olarak emperyalizm incelenmektedir. Bu kısımda ayrıca emperyalizmin yol açtığı modernleşme ve medeniyet problemleri de analiz edilmektedir. Böylece vıemperyalizmin nesneleri üzerinde oluşturduğu değişimler daha rahat incelenebilmekte ve kültürel öğelerin yerini öne çıkarıcı bir bakış geliştirilmesi için zemin hazırlanmaktadır. Bu çalışmada emperyalizmi, emperyalizm teorileri bağlamında incelenmek ve kültürel öğelerin önemini vurgulamaktadır. Çalışmanın en temel amacı emperyalizmin anlaşılması için bir klavuz oluşturmaktır. Zira emperyalizmin işleyişini, taktiklerini, zihinsel yapısını, siyasal, tarihsel öngörülerini, ekonomik uygulamalarını ve sosyo kültürel dünyasını anlamak bugün dünyada gerçekleşen bir çok olayın tarihsel arka planını anlamak ve güncel olayları anlamlandırmak amacına hizmet etmektir. vıı

ABSTRACT Imperialism is a pesky thing. No matter how ardently one tries to adorn it in the garb of ornamented words of liberal values, it seems always to look the same. Imperialism suggests that one nation exploit a less powerful nation for its human and natural resources, perceiving its people as inferior and unable to govern itself. The dominating nation sees its role as paternalistic, as charitable to a population incapable of self-rule. It exploits its superior status to take what it wants under the presumption that it is doing the victim nation a favor. In the end, imperialism has a very distinctive look: it is arrayed in corporate money, driven by mission of civilization, jingoism, racism, political prestige, speculative profit and egocentrism. It looks the same today as it did a century ago and smells just as bad. The idea of empire has acquired many putative meanings, some military and political, others economic, and still others concerned with cultural power. The aim of this study is not to define and understand imperialism for all purposes. It is now becoming commonplace to interpret missionary enterprise as of critical importance in the construction of modern European empires. Many scholars now argue that the importance of political and economic analysis has been allowed for too long to overshadow the critical importance of culture and ideology. Empires have been held together in a settled imperial hierarchy less by material connections than by an integrated 'colonial discourse'. The aim of this study is to contribute understanding the outlook to imperialism theoretically. For doing this firstly it sets a historical background for understanding the XIXth century European social, human, political and economic context which gave birth to imperialism. The individual typology of the European culture, the social structure, and the political and economic models created an environment for development of imperialism. This part consists the analysis about the bases of imperialism in the Europe. In the second part it focuses on the images of imperialism: civilizing mission, political prestige and economic profit. Beside this the six main imperialism theories are the main focus of this part. These six classical theories on imperialism are John Hobson's radical democrat critics of imperialism; Rosa Luxemburg's study on the development of capitalist world economy and imperialism; Rudolf Hilferding's work on imperialism as a Vlllresult of changing pattern of the capitalism from industry capitalism to finance capital; Vladimir Ilyich Lenin's major work on imperialism as the highest stage of the capitalism, Nicilai Bukharin's analysis on imperialism as a world economy and finally Josef Schumpeter's study on imperialism as an atavistic and old emotion. In the third part I focused on the results of imperialism in the colonized world. The resistance against imperialism, imperialism as a socio cultural phenomenon, political results of imperialism, economic underdevelopment and westernization on civilization problems are the sub-parts of this part. This part aims to produce a base for an outlook on imperialism from non-western world. By analyzing the results of imperialism it aims to set the conditions of anti-imperialist agenda. As a result we can say that imperialism did not end. It is continuing behind the masks of encoded and bespangled words of neo-liberalism. After the decolonization process many people saw the reality that the system of imperialism is not based on the direct political control. The shaping relations in the world economy and politics are perpetuating the old imperialistic ties. So understanding the cultural codes of imperialism is so important for understanding the current world affairs. This study is aiming to create a base and perspective for understanding imperialism. IX