Türkiye`de 1990 sonrası lise tarih dersi kitapları ve tarih öğretimi

Abstract

ÖZET Birinci bölüm; Türkiye'deki Cumhuriyet dönemi tarih yazıcılığına eleştirel ve karşılaştırmalı bir yaklaşım adına kuramsal tarihsel bir arka plan niteliğindedir. Bu kısımda, modern öncesi dönemden başlamak kaydıyla tarih yazıcılında görülen değişmeler anlatılmıştır. Özellikle de evrenselci görüşlere karşıt olarak gelişen aitçi söylemler, aynkçılık, kendine özgülük anlatısı gibi romantik değerler ve bu değerlerin, bazı yönleriyle taşıyıcısı durumunda olan geleneksel tarihselci bakışın Türkiye'deki resmi tarihçilik ve onun bir uzantısı olan tarih ders kitapları üzerindeki tesirlerini ve yansımalarım görebilmek amaçlanmıştır. `Milliyetçiliğin Ortaya Çıkışı` ile ilgili yapılan inceleme ise, buraya kadar araştırılan mevzulara bitişik olarak, gerek 19. ve gerekse 20. yüzyıldaki görüntüleriyle Türk modernleşmesinin, milliyetçi düşünce akımlarından, niçin ve nasıl yararlandığım göstermek adına bir arka plan olarak düşünülmüştür. ikinci bölümde ise, Türkiye'de ulusçu tarih yazımının nasıl şekillendiği anlatılmış ve bu şekillenmede rol oynayan paradigmalardan bahsedilmiştir. Esasen bu bölüm, Türkiye'deki Kemalist hareketin özünde yatan temel çelişki ve bulanıklıkların, tarih yazımı ve ders kitapları üzerindeki etkilerinin bir değerlendirilmesidir. Üçüncü bölümde yer alan 1990 sonrası tarih ders kitapları incelemesi, buraya kadar anlatılanlardan yola çıkılarak ulusçu retoriğin çeşitli örnekler üzerinden incelenmesine ayrılmıştır. Bu kısım, sekiz kategoride, tarih ders kitaplarına büyük ölçüde hâkim olan, fetihçi öz, devlet tapmcı, değişmez ve değiştirilemez anavatan savı, anakronik ve teleolojik ifadeler, lider bazlı tarih anlatımı, etno-kültürcü anlatı, steryotip oluşturma ve buna bağlı olarak ortaya çıkan iç ve dış düşmanlar gibi milliyetçi tarih yazımının temel karakteristiğini oluşturan değerler üzerinden incelenmiştir. Dolayısıyla çalışmamızda tarih ders kitaplarım `büyük bir metin` olarak ele aldık Kitaplardaki anlatının endoktrinasyona yönelik bir amaçla milliyetçi ideolojinin temel değerleri etrafında nasıl şekillendiğini çeşitli örneklerle gösterdik. Normatif bir biçimde salt doğru bilgileri ve gerçekleri ilettiği iddiasındaki bir tarih yazım şeklini önemli hatlarıyla sunmaya çalıştık.

ABSTRACT The first chapter is in the nature of a theoretical and historical background in the name of a critical and comparative approach to history writing of Republic period in Turkey. In this section, the changes which were observed in history writing are depicted on the condition of staring from the period before the modern times. In particular, it is just intended to see the influences and reflections of `following` arguments and romantic values such as `divergence` and expression of origins or the traditional historical approach which is a carrier of the values in some respect on the formal history explanation and on the history lesson books as an extended part of that. The study which is carried out relating to `Reveal of Nationalism` is thought as a background in order to show why and how are the nationalist though movements benefited in Turkish modern history with the images from not only 19th century but also from 20thcentury as adjacent to the matters which were studies till here. In the second chapter, it is explained how was the Nationalist history writing in Turkey formed and the paradigms that played a crucial role in this formation are described. This chapter essentially is an evaluation of fundamental contradictions and turbidity undermining the Kemalist movement in Turkey and its influence on the history writing and lesson books. In the third chapter, there is an evaluation of the history lesson books after 1990 and is reserved for examining the Nationalist rhetoric in various examples setting out what has been explained till this part. This section is examined on the values which are the fundamental characteristic of the nationalist history writing such as conquests, state socialist, invariable and unchangeable homeland assertion, main theological & anachronism expressions, hero worshipping, ethic-cultural narrative and stereotype formation and its closely related revealing domestic and foreigner enemies to a reasonable extent in the history lesson books in 8 main categories. Consequently, we took up the history lesson books as an `extensive text`. We also showed how the expression in the books is centralised around fundamental values of the Nationalist ideology for a purpose which is directed at indoctrination with various useful examples. nWe tried to present and outline history writing form that claims that it conveyed simply correct knowledge and reality in a normative manner. HI