Multipl sklerozlu hastalarda otonom sinir sistemi tutulumunun incelenmesi: Transkranyal Doppler ve elektrofizyolojik çalışma

Abstract

ÖZET Multipl Skleroz belirgin demiyelinizasyon ve akson hasarı ile karekterize olan, kronik bir Merkezi Sinir Sistemi hastalığıdır. Multipl Skleroz'u tanımlayan temel özellik, lezyonların farklı zamanlarda ve birden çok yerde etkili olabilmesidir. İstem dışı yaşamsal faaliyetlerimizden olan viseral ve homeostatik fonksiyonların sürdürülebilmesi için otonom sinir sisteminin görevini yapabilmesi gerekmektedir. Otonom Sinir Sisteminin, Merkezi Sinir Sistemindeki kontrol bölgeleri ve bağlantıları da MS'li hastalarda etkilenebilmektedir. Bizim bu çalışmadaki amacımız; Multipl Skleroz'lu hastalarda otonom sinir sistemi fonksiyonlarını elektrofizyolojik yöntemlerle ve Transkranyal Dopler yardımıyla değerlendirmektir. Çalışmamıza, 18-55 yaşları arasında 1 yıldan daha uzun süredir relapsing remitting Multipl Skleroz tanısı ile Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji servisinde takip edilen 20 hasta alınmıştır. Ayrıca hastalarla aynı yaş ve cinsiyet grubundan 20 kişilik sağlıklı, gönüllü kontrol grubu oluşturulmuştur. Her iki gruba da `ayakta durmaya kalp atım yanıtı` (30/15 testi), elektromiyografi ile `sempatik deri yanıt` ve `R-R interval değişim` testi yapıldı ve pasif olarak tilt pozisyonuna alınan hastaların ortalama arteryel basınçlarında, kalp atım hızlarında ve `transkranyal dopler` ile ölçülen orta serebral arter kan akım hızlarında oluşan değişimler kaydedildi. Multipl Sklerozlu hastalarda sempatik deri yanıtı ortalama amplitüt değeri kontrol grubu olgularına göre anlamlı şekilde daha düşük olarak bulunurken, sempatik deri yanıtı ortalama latans değerleri arasında iki grup arasında istatiksel açıdan anlamlı 48fark bulunamadı. Istirahatte ve hiperventilasyon esnasında R-R interval değişimi açısından hastalarla kontrol grubu arasında anlamlı fark bulunamadı. Kontrol grubundaki olgularda ve hastalarda yatar pozisyondan pasif olarak 80° dikey pozisyona getirildikten 90 saniye sonra ve ardı sıra 2 dakikalık aralıklarla yapılan 5 ölçümde orta serebral arterden ölçülen ortalama kan akım hızı değerlerinin anlamlı şekilde düştüğü görüldü ve bu düşüş hastalarda kontrol grubundaki olgulara göre daha belirgin olarak saptandı. Benzer şekilde hastalık şiddeti daha fazla olan multipl sklerozlu hastalarda ortalama kan akım hızlarında saptanan düşme daha belirgindi. Çalışmamız pasif olarak tilt pozisyonuna alınan hastalarda serebral kan akım hızlarının değişimini inceleyen ilk çalışmadır. Çalışmamız sonucunda kolay uygulanabilir ve non invazif bir test olan transkranyal Doppler ile multipl sklerozlu hastalarda otonom fonksiyonları incelemenin mümkün olabileceği ileri sürülebilir. Anahtar Kelimeler: Multipl Skleroz, Otonom Sinir Sistemi, Transkranyal Doppler, Elektrofizyoloji 49

SUMMARY Multiple sclerosis is a chronic inflammatory disease of central nervous system, and is characterized with demyelination and axonal loss. The main characteristic of multiple sclerosis is the dissemination of the lesions in time and space. Autonomic nervous system maintains normal visseral and hameostatic functions which are necessary for life. Connections and control points of autonomic nervous system of central nervous system may be affected in patients with multiple sclerosis. In this study, we aimed to evaluate the functions of the autonomic nervous system using electrophsiological tests and transcranial doppler ultrasound in patients with multiple sclerosis. Twenty patients (age range; 18 to 55 years), admitted to Department of Neurology, School of Medicine, University of Trakya were included in this study. All of the patients had the diagnosis of relapsing remitting multiple sclerosis more than a year. Age and sex matched 20 healthy subjects were accepted as control group. In both groups, `heart rate response to standing` (30/15 test), `blood pressure response`, `sympathetic skin response` and `RR interval variability` were performed. The changes of blood pressure and heart rate, and the changes of blood flow velocities of middle cerebral artery were recorded after the patients raised to upright position from supine position. Although the mean amplitude of sympathetic skin response was found significantly lower in patients with multiple sclerosis than control subjects, there was no statistically significant difference for latency of sympathetic skin response between 50the two groups. No statistically significant difference was also found for RR interval variability during rest and deep breathing between the two groups. In both groups, the measurement of blood flow velocities 90 minutes after the patients and controls raised to upright position from supine, and the following 5 measurements with 2 minutes intervals were demonstrated significant decrease in blood flow velocities. The decrease was more prominent in patients with multiple sclerosis than control subjects. Our study is the first study that evaluated the change of blood flow velocities with transcranial doppler ultrasound after the patients were raised to upright position, and present study showed that it may be possible to evaluate autonomic functions with transcranial doppler ultrasound in patients with multiple sclerosis. Key words: multiple sclerosis, autonomic nervous system, transcranial doppler ultrasound, electrophysiology 51