İktisatta zaman ve spekülasyon

Abstract

Bu çalısmada zaman, spekülatif faaliyetlerin içerisinde üç farklı formda gözlemlenmektedir.lk zaman formuna göre, zaman iktisadi ajanlara bilgi saglayan bir varlıktır. Bu bakımdanzaman içerisinde eylem veya eylemsizlik arasında bilgi saglama açısından farklılık yoktur.kinci formda zaman içseldir ve iktisadi seçimlerin zamanlaması biyolojik, psikolojik,entellektüel faktörlerin yanı sıra, olası seçeneklerin tasıdıkları özelliklerine, sayılarına vegetirilerine baglıdır. Üçüncü ve son bakıs açısı zamanın bazı ajanlarca dinamik spekülatiffaaliyetlerde veya ataklarda diger ajanların piyasa davranıslarını etkilemeye yönelik bir araçolarak kullanılan dıssal bir faktör oldugunu iddia eder.Zamanın üç ayrı biçimi hisse senedi piyasasına odaklı temsili spekülatörün davranısmodellemesinde kullanılmıstır. Modellemeye baslamadan önce spekülatif piyasaların yapısınailiskin yaygın finans literatürün iddiaları ve bunun aksi yönündeki bulgular incelenmistir.Ayrıca, MKB'yi de kapsayan uluslararası piyasalarda getirilerin hafıza yapısı ve getiridagılımlarının normalligi analiz edilmistir. Elde edilen bulgular dogrultusunda basitspekülasyon modelleri kurulmustur.Bu modellerden ilki (beklentilere dayalı spekülasyon), fiyat beklentilerine ve piyasagetirilerinin uzun dönem hafızasına dayalıdır. Daha sonra model, temsili spekülatörün digerajanlara karsı stratejik davranabilmesine izin verecek biçimde genisletilmistir. Modellerolusturulduktan sonra, beklentilere dayalı spekülasyon modelinin karlılıgı uluslararası hissesenedi piyasalarında test edilmistir. Dinamik spekülasyonun karlılıgı ise yapay piyasaortamında test edilmis ve bu yöntemlerin anlamlı düzeyde asırı kazanç sagladıgı gözlenmistir.Yapay piyasanın daha gerçekçi hale getirilmesi için iki ayrı test yardımıyla sıradanyatırımcıların risk/getiri egilimleri ve finansal kararlarının zaman yapısı analiz edilmis, eldeedilen sonuçlara dayalı olarak yapay piyasada spekülatör olmayan yatırımcıların davranıslarımodellenmistir. Son olarak, spekülatif davranısın fiyat istikrarı üzerindeki etkisi incelenmistir.Sonuçlarımıza göre, hisse senedi getirilerinin yüksek volatilite tasıdıgı dönemlerde piyasadasıradan yatırımcılar ve söylenti yatırımcılarının en etkin gruplar oldugu gözlenmistir.Anahtar Kelimeler: reel zaman, spekülasyon, uzun dönem hafıza, reaksiyon zamanı, yapaypiyasa

In this work, three different forms of time are experienced in speculative activities. Accordingto first form, time is an existence which has informative features for economic agents. In thisrespect, there is no informative difference between agent activities or inactivities. In thesecond form, time is an edogenous factor, such that, timing of economic decisions depends onnumbers and payoffs of probable choices, besides biological, physicological and intellectualfactors. The third and the last insight asserts that time is an exogenous factor in speculativeactivity in which some agents use it as a tool for manipulating the other agents? marketbehaviors during dynamic speculative activity or attack.Three forms of time were used in modelling stock market oriented representative speculatorbehavior. Before modelling, assertions of mainstream finance literature and its anomalieswere examined. In addition, memory structure and normality of market returns ininternational markets, including Istanbul Stock Exchange, were analysed. Simple speculativebehavior models were built in direction of analysis results.The first speculation model (expectational speculation) was based on price expectations andlong memory of stock market returns. Afterwards, model was enlarged to allow represantativespeculator to behave strategically against the other agents (dynamic speculation). Afterbuilding models, profitability of expectational speculation was tested in international stockmarkets. Profitability of dynamic speculation was also tested in an artificial stock market andsignificant excess returns were observed in both models.In order to make the artificial stock market more realistic, the risk/gain biases and timestructure of financial decisions of ordinary investors were analysed by using two tests andnon-speculator behaviors in artificial market were created based on test results. Finally, theeffect of speculative activity on the stability of prices was investigated. According to ourresults, ordinary investors and noise traders were found the most active investor groups duringperiods of high volatility in stock returns.Keywords: real time, speculation, long memory, reaction time, artificial market