Kö?ül Tözin Ukıtdaçı Nom ve salt-bilinç öğretisi

Abstract

Doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, Mahayana budizmine ilişkin Eski Uygurca bir eser olan Kö?ül Tözin Ukıtdaçı Nom incelenmiştir. Türkçesi ?Bilincin Tözünü Öğreten Kitap? olan eser, Uygurcanın son döneminde aittir ve Moğol Döneminde kaleme alınmıştır. Vapşı Bahşı tarafından yazılıp Çisön Tutu? tarafından istinsah edilen eser, Salt-bilinç öğretisi hakkında yazılmıştır. British Museum'da Or. 8212 (108) numarasıyla kayıtlı bir mecmuada yer alan eser, Türk dili çalışmalarına dil malzemesi açısından önemli bir veri sağlamamakla birlikte Türklerin din ve düşünce hayatlarının ulaştığı noktayı gözler önüne sermesi bakımından son derece önemlidir. Eserin bir diğer önemi de şimdiye kadar Çince ya da Sanskritçe tercümesinin bulunamamış olmasıdır. Orijinal olması kuvvetle muhtemel olan eser, içerdiği budistik terimler açısından da dikkate değerdir.Bu çalışma Giriş, Metin-Tercüme, Terim ve İbareler, Açıklamalar ve Dizinler olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın Giriş bölümünde eser ve içerdiği öğreti hakkında genel bilgiler verilmiştir. Metin-Tercüme bölümündeyse 30 yaprak 405 satırdan oluşan metnin yazı çevrimi yapılmış ve metin Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Açıklamalar kısmındaysa metin, gramatikal ve semantik açıdan incelenmiştir. Çalışmanın Terimler ve İbareler bölümünde budistik terimlere yer verilmiş, bu terimler bazı Eski Uygurca eserlerin söz varlığıyla karşılaştırılmıştır. Çalışmanın son bölümü olan Dizinler bölümünde eserin Uygurca-Türkçe dizininde eserde geçen tüm sözcükler ekleri ve geçtikleri satır numaralarıyla verilmiştir. Dizinler bölümünde Sanskritçe-Uygurca ve İkilemeler dizinine de yer verilmiştir.Anahtar kelimeler: Eski Uygurca, Kö?ül Tözin Ukıtdaçı Nom, citta, cittam?tra, ?unya.

In this work which has been prepared as a Phd thesis, Könül Tozin Ukıtdaçı Nom, an Old Uighur text about Mahayana buddhism, has been analyzed. This text, in English meaning. ?The Book of Teaching of the Essence of Mind?, belongs to the later period of Uigur and was written in Mongolian era. Written by Vapşı Bahşı and copied by Çisön Tutun, the text is about Mind-only theory. This work, which appears in a journal registered as Or. 8212 (108) at British Museum, provides a considerable information to the Turkish language studies in terms of language material and reveals the point which the religious and thought life of Turks reached. The text is also important since Chinese or Sanskrit translations has not been found yet. Most probably being the original one, the text is worthy of consideration in terms of the buddhistic terms it contains. This work consists of five chapters, named as Introduction, Text-Translation, Terms and Inscriptions, Explanations and Indexes. In the Introduction part, a general information about the text and its teaching has been given. In the Text-Translation part, the text which consists of 30 folyos and 405 lines has been translated and adapted to the Turkish language of Turkey. In the Explanations part, the text has been analyzed in terms of grammar and semantics. In the Terms and Inscriptions part of the work, buddhistic terms has been included and compared with the vocabularies of some of the Old Uigur texts. In the last chapter of the work, the Indexes part, the index of Uigur-Turkish, all the words mentioned in the text have been included with their affixes and the line numbers of which they appear. In the Indexes part, the index of Sanskrit?Uigur and reduplications are included.Key Words: Old Uigur, Könül Tözin Ukıttaçı Nom, citta, cittam?tra, ??nya.