Kimlik ve siyaset bağlamında Anadoluculuk hareketi

Abstract

Bir aydın hareketi olarak gündeme gelen Anadoluculuk hareketi önemli bir kimlik açılımı başlatmış olmasına karşın, Türk siyasi düşünce tarihi literatüründe çok az incelenen başlıklardan birini oluşturmaktadır. Bu çalışmada, II. Meşrutiyetin üç yaygın ideolojisini oluşturan Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük-Turancılık düşüncelerine karşı eleştirel bir tutum sergileyen Anadoluculuk hareketi ve bu hareketin kurguladığı Anadoluluk kimliğinin temel bileşenleri ortaya konulacaktır. Bu amaçla, Anadolucu düşüncenin 1920lerin başından 1950lerin sonuna kadar geçirdiği süreç tarihsel bir perspektifle ele alınarak, Anadoluculuk hareketinin temel söylem ve görüşleri, eleştirel ve karşılaştırmalı bir analize tabi tutulacaktır. Anadolulu kimliğinin kurgulanışında kullanılan enstrümanların açığa çıkartılması amacıyla ortak tarih mitosu, milliyetçilik, kimlik, coğrafya, vatan, köycülük gibi tartışma konuları sorunsallaştırılarak genelde milliyetçi projelerin özelde Anadoluculuk hareketinin milli bir kimlik ve milli bir vatan kurma süreçlerinde ne tür alternatifleri tartıştıkları, hangi özlemleri dile getirdikleri dönemin siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel gelişmeleriyle bağlantılı olarak ortaya konmaya çalışılacaktır. Çalışmanın bir başka amacı da Anadoluculuk hareketinin gündeme getirdiği eleştirel fikirlerin devrin diğer yaygın siyasal ideolojilerine Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük-Turancılık? karşı bakış açısının tespit edilmesi ve bu akımların Anadoluculuk hareketinin söylemlerine karşı ne tür tepkilerde bulunduklarının belirlenmesi olacaktır. Çalışma, Anadoluculuk hareketinin tam olarak sınırları belirlenmiş bir ideolojik çerçevesinin bulunmadığını, kendi tezlerini ortaya koyarken sert bir dille eleştirdiği Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük-Turancılık ideolojilerinin dayanaklarını kullanma yoluna gittiğini ve dolayısıyla Anadoluculuk hareketinin bu üç ideolojiden bağımsız olarak değerlendirilemeyeceğini ileri sürecektir.

Anatolianism movement is one of the less studied topics in the literature, even though it initiated a significant identity debate in the history of the Turkish political thought. This study aims to explore the basic premises of Anatolianism movement in contrast with three popular ideologies of the Second Constitutional Era during the last stage of the Ottoman Empire, namely the Ottomanism, Islamism, and Turkism-Turanism. The study also aims to discuss main constituents of the ?Anatolian identity formulated by the Anatolianism movement. Applying critical, historical and comparative methods, this dissertation analyzes the discourse of, and different perspectives within, the Anatolianism movement from the early 1920s to the late 1950s. Such motives used in the formation of ?Anatolian? identity as the myth of common history, nationalism, identity, geography, homeland, peasantry will be brought forward to understand the aspirations and alternatives proposed by the Anatolianism movement as part of a national identity formation process. The analysis will take the political, social, economic and cultural dynamics of different periods into consideration in order to grip the interaction between ideas and realities. The study will also put forward the critique raised by the Anatolianism movement against Ottomanism, Islamism and Turkism-Turanism in order to comprehend its interaction with these movements. In this regard, this study argues that the Anatolianism movement lacks a clearly defined ideological framework of its own, and that it, albeit critical of, indeed relies on the basic premises of Ottomanism, Islamism and Turkism-Turanism, and thus an analysis on Anatolianism movement cannot be made without taking into consideration the premises of these three ideologies.