Kolektif hafıza bağlamında sinemada Kıbrıs sorunu

Abstract

Türkiye'nin Kıbrıs politikaları 1940'lı yıllardan günümüze kadar süreklilikten çok kırılmalar etrafında şekillenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Kıbrıs politikalarındaki dönüşümün toplum nezdinde nasıl meşru kılındığını kolektif hafıza inşası ile sinema ilişkisi üzerinden analiz etmektir. Araştırma, Türkiye sinemasında 1963-1975 yılları arasında ve 2000'li yıllarda çekilen Kıbrıs konulu filmleri inceleyerek ilgili siyasal gelişmelerle filmlerin söylem ve anlatıları arasındaki paralellikleri ve ayrışmaları ortaya koymayı hedeflemektedir. Böylece Kıbrıs politikasındaki dönüşümlerin sinemaya nasıl yansıdığı ve sinemanın bu dönüşümlerden nasıl etkilendiği tespit edilmeye çalışılmaktadır. Sinemanın kolektif hafıza inşa sürecinde nasıl bir rol oynadığı, çalışmanın temel sorunsallarından birini oluşturmaktadır. Bu anlamda öncelikle kolektif hafıza oluşumuna dair teorik perspektifler araştırılmış ve Türkiye'nin Kıbrıs politikalarının tarihsel arka planı incelenmiştir. Ardından, bu bilgiler ışığında Kıbrıs filmlerinde kullanılan kolektif hafıza inşa unsurları deşifre edilmiş ve bunların dönemin siyasi gelişmeleriyle ilgisi irdelenmiştir. Sembol, imge ve mitler ile bunların aktarıldığı söylem, araştırmanın öncelikli odak noktalarını teşkil etmiştir. Dönemsel olarak kategorilere ayrılan filmlerin betimleyici nitel içerik analizi yapılmıştır. Bu araştırma, Türkiye'nin, Kıbrıs sorununun çözüm ya da çözümsüzlüğünde nasıl konumlandığını toplumsal bellek odaklı bir sinema perspektifinden analiz ederek literatüre yeni bir kavramsal bileşimle katkıda bulunacaktır. Literatürde kolektif hafıza oluşumuna dair kavramsal yaklaşımlar üç ana sınıfa ayrılabilir. Bunlardan ilk kategori, kolektif eylemlerin ancak bireysel düzeyde gerçekleştirilebileceğini vurgulayan ve dolayısıyla bireyin hatırlama pratiklerine vurgu yapan bakış açısıdır. İkincisi, bireyin esas hatırlayıcı olduğunu fakat hatırlama sürecinde toplumsal çevreden etkilendiğini savunan anlayıştır. Son olarak da bireysel ve kolektif hafıza pratiklerini birbiriyle etkileşim halindeki iki ayrı kulvar olarak değerlendiren açıklamalardır. Bu çalışma, söz konusu kuramsal yaklaşımlarda bahsi geçen toplumsal süreçlerden biri olan sinemanın, kolektif hafıza pratiklerine nasıl nüfuz ettiğini veya bu pratikleri nasıl bozuma uğrattığını araştırarak ilgili literatürlere katkı sağlamayı hedeflemektedir.Anahtar Kelimeler: Kolektif hafıza, sinema, Kıbrıs sorunu

Since the late 1940s, Cyprus policies of Turkey have been marked by paradigm shifts rather than continuations. The aim of this study is to analyze how shifts in the Cyprus policies were legitimized in the public level in context of the relation between collective memory and cinema. This research aims to reveal correlations between the policies and developments on Cyprus and the characteristics of relevant films in the Turkish cinema produced between 1963 and 1975, and in the 2000s. In this regard, the study intends to examine how the political shifts were reflected in cinema and vice versa. Among the fundamental research questions of this study is to probe the role of cinema in the process of collective memory formation. Thus, theoretical perspectives regarding the collective memory formation and the historical background of the Turkish policies on Cyprus are examined. In the light of the conceptual findings, tools utilized in the collective memory formation in Cyprus films and their relation with the political developments of the era are unveiled. Symbols, images, and myths and the discourse that convey them constitute the prior focus of this research. The films, which are divided into periodic categories, are analyzed by means of qualitative descriptive method. This study will contribute to the literature with a new conceptual combination by analyzing Turkey's position in the processes of resolution or deadlock in the Cyprus question with a collective memory-oriented cinematic approach. The perspectives regarding the collective memory formation can be caterorized mainly into three groups. First, collective experiences can only be actualized in the individual level, and thus remembering practices of the intividuals must be prioritized. Second, individuals are the main actors who fulfill the action of remembering, though they are influenced by the social environment. Lastly, individual and collective memories are two different types which are in close interaction. This study aims to contribute to the field by examining how cinema, a social platform that is also subject to the abovementioned theoretical frameworks, effects the construction or destruction processes of collective memory practices in the Cyprus case. Key Words: Collective memory, cinema, the Cyprus question