Müzelerde kültürlerarası diyalog yaklaşımı: İstanbuldaki müzelere dair bir inceleme

Abstract

Günümüzde göç hareketliliği, küreselleşme ve kentleşme olgusu neredeyse her toplumu çok-kültürlü hale getirmiştir. Bu gelişmelerle birlikte yeni kimlikler, kültürler, dinler, diller ve yaşam tarzları önem kazanmış ve bir arada yaşamı mümkün hale getirebilecek kültür politikaları tartışmaya açılmıştır. Müze bilimi de tartışmaların başladığı yıllardan itibaren çok-kültürcülük politikaları hakkında kendine özgü politikalar üretmeye başlamıştır. Müzelerin demokratikleşme süreci olarak da nitelendirebileceğimiz bu süreçte kapsayıcı müzecilik anlayışı önem kazanmıştır. Özellikle son 10 yılda farklı geçmişlerden gelen gruplar arasındaki tartışmaların sonlandırılması ve gruplar arasında sosyal bir hafıza oluşturması amacıyla üretilen politikalarda kültürlerarası diyalog yaklaşımı önemli bir araç olarak kabul görmüştür. Günümüzde değişime cevap veren müzeler bu yeni bakış açısı ile kendilerini çevreleyen tüm grupları dikkate alarak kültür politikalarını ve faaliyetlerini yeniden düzenlemekte ve kendilerini birer kültürlerarası diyalog mekânı olarak yeniden kurgulamaktadır. Bununla birlikte yeni yaklaşımları dikkate alan kent müzeleri, topluluk müzeleri, göç müzeleri insan hakları müzeleri, kadın müzeleri ve hafıza merkezleri gibi yeni müze türleri de ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın amacı dünya genelinde müzecilik bağlamında kültürlerarası diyalog yaklaşımı hakkında ortaya çıkan görüşleri, ölçütleri ve pilot çalışmaları paylaşmak, müzelerin kültürlerarası diyalog mekanları olarak öneminin anlaşılmasına ve yaygınlaşmasına katkı sunmaktır. Saha çalışması kapsamında yüzyıllardır farklı etnik, dinsel ve kültürel grubun göç ettiği ve göçtüğü İstanbul ili değerlendirilmiştir. Araştırmadan çıkan bulgular; İstanbul'da farklı etnik, dinsel ve kültürel grupları temsil eden ve bu gruplar ile geniş toplum arasında bağ kurmaya çalışan az sayıda müzenin yer aldığını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte ulusal müzelerde kapsayıcı müzecilik anlayışının ve kültürlerarası diyalog yaklaşımının öneminin yeteri kadar anlaşılmadığı ve uygulamalarının yaygınlaşmadığı görülmüştür.

Globalization, international migration and urbanization have made almost every nation multicultural. Consequently new identities, cultures, religions, languages and lifestyles have gained prominence; today's societies have in turn begun to debate new cultural policies that will permit their constituents to live together in harmony. Museology also adopted new policies related to multicultural policies since the discussions started. During this period which we can describe as democratisation of museums inclusive museology gained momentum. Especially in the past decade, intercultural dialogue approach was accepted as a significant means which aims to construct a collective memory and prevent the conflicts between groups from different backgrounds. Nowadays museums that respond to change use this new approach and taking into consideration all relevant groups, revise their activities and cultural policies and reorganize themselves as intercultural dialogue spaces. This transformation has also produced a multitude of museums that focus on themes such as cities, diaspora, migration, human rights, women and site of memory. The purpose of this study is to share the views, criteria and effective examples of the intercultural dialogue approach in the context of museology and to make a contribution to recognizing the importance of museums as intercultural dialogue centers around the world. The field work for this study was done in Istanbul, a metropolis that housed a plethora of different ethnic, religious and cultural groups for centuries. The outcome of this research is that there are a limited number of museums that establish a bond between the dominant society and different ethnic, religious and cultural groups in Istanbul. Another finding is that the importance of inclusive museology and intercultural dialog approach is not understood and widespread in national museums.