Eleştirel düşünme becerilerine yönelik bir program geliştirme çalışması

Abstract

Eleştirel düşünebilen bireyler yetiştirilmesi günümüz toplumlarının temel ihtiyaçlarından ve eğitim sistemlerinin önde gelen amaçlarından biri haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının eleştirel düşünmenin öğretimine ilişkin tutum, yeterlik ve görüşlerini saptamak; elde edilen bulgular temelinde öğretmen yetiştirme programlarına yönelik Eleştirel Düşünme Dersi Öğretim Programını (EDÖP) tasarlamak, uygulamak ve etkisini değerlendirmektir. Çalışmanın birinci aşamasında betimsel tarama, ikinci aşamasında iç içe gömülü deneysel desen kullanılmıştır. Çalışmanın ihtiyaç analizi aşamasına 157 öğretmen adayı katılmıştır. Programın etkisinin incelendiği deneysel işlem, 2018-2019 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2. sınıfta öğrenim gören 28 Sosyal Bilgiler öğretmen adayı ile 9 hafta ve 18 ders saati süresince gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın nicel verileri, 'İhtiyaç Analizi Anket Formu', 'Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği' ve 'Eleştirel Düşünmeyi Öğretmeye Yönelik Tutum Ölçeği' aracılığıyla toplanmıştır. Nitel verilerin toplanmasında, 'Öğretmen Adayı Görüşme Formu', 'Ders Sonu Raporları', 'Öğretmen Adayı Yanstıcı Günlüğü' ve 'Öğretim Elemanı Günlüğü' kullanılmıştır. Elde edilen nicel verilerin analizinde, betimsel istatistikler, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, ilişkisiz örneklemler için t-testi, ilişkili örneklemler için t-testi, Wilcoxon sıralı işaretler testi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde içerik ve betimsel analiz uygulanmıştır. İhtiyaç analizinden elde edilen bulgulara göre öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerisini derslerine dahil edebilmeleri ve öğretimine ilişkin belirli stratejileri uygulayabilmeleri için eğitime gereksinimleri bulunmaktadır. Bu gereksinimlerden yola çıkarak geliştirilen Eleştirel Düşünme Dersi Öğretim Programının öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve eleştirel düşünmeyi öğretmeye yönelik tutumlarını olumlu yönde etkilediği ve ön-son test ortalamaları arasında son test lehine anlamlı fark olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Nitel bulgular, eğitim sonunda öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve öğretimine ilişkin kavrayış, farkındalık ve yeterliklerinin geliştiğini; dersin kazanımlarını edindiklerini ve programın mesleki ve kişisel gelişimlerine olumlu etkilerini ortaya koymuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda, Eleştirel Düşünme Dersi Öğretim Programının öğretmen yetiştirme programları içine yerleştirilmesi önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Eleştirel düşünme, Eleştirel düşünme öğretimi, Program geliştirme, Program değerlendirme, Öğretmen eğitimi, Öğretmen adayı

Raising individuals having critical thinking skills has become one of the basic needs of today's societies and one of the leading aims of education systems. The aim of this study is to determine the attitudes, competencies and opinions of prospective teachers related to teaching critical thinking; to design and implement the Critical Thinking Course Curriculum (CTCC) for teacher training programs based on the obtained findings and evaluate the impact of it. While descriptive survey has been used in the first stage of the study, embedded experimental design has been used in the second stage. 157 prospective teachers have participated in the needs analysis stage of the study. The experimental process, examining the impact of the curriculum, has been carried out in the spring term of the 2018-2019 academic year for 9 weeks and 18 course hours with 28 Social Studies prospective teachers studying as sophomores at Akdeniz University, Faculty of Education. Quantitative data of the study have been collected through 'Needs Analysis Questionnaire', 'Critical Thinking Disposition Scale' and 'Attitude Scale Towards Teaching Critical Thinking'. 'Prospective Teacher Interview Form', 'Course-end Reports', 'Reflective Journal of Prospective Teacher' and 'Journal of Teacher' have been used in the collection of qualitative data. In the analysis of the obtained quantitative data, descriptive statistics, exploratory and confirmatory factor analysis, t-test for unrelated samples, t-test for related samples, Wilcoxon signed rank test have been used. Content and descriptive analysis have been applied in the analysis of qualitative data. According to the findings of the needs analysis, prospective teachers need training in order to be able to incorporate critical thinking skills into their courses and to apply certain strategies for teaching. It has been concluded that the Critical Thinking Course Curriculum, developed in line with these requirements, positively affects the prospective teachers' critical thinking dispositions and attitudes towards teaching critical thinking and there is a significant difference between pre-post test averages in favor of post-test. Qualitative findings indicate that prospective teachers' understanding, awareness and competence related to critical thinking and teaching have developed and they have gained attainments of the course at the end of the training as well as the positive effects of the program on their professional and personal development. In accordance with these results, it is recommended that the Critical Thinking Course Curriculum be integrated into teacher training programs.Keywords: Critical thinking, Teaching critical thinking, Curriculum development, Curriculum evaluation, Teacher training, Prospective teacher