Haliç/Fener-Balat sahil şeridinde tarihsel ve fiziksel çevre araştırması

Abstract

ÖZET Haliç/Fener-Balat Sahil Şeridi ile ilgili olarak ele alınan bu tezin kapsamı dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, bu teze ne için, hangi amaçlar ile gerek duyulduğu ve içeriğinin ne olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Haliç ve onun alt birim leri olan Fener-Balat ' ın özellikle yakın geçmişteki (1980` li yıllar) durumu anlatılmıştır. Ayrıca Haliç bazında gerçekleştirilen sempozyum lardan söz edilmiştir. İkinci bölümde Haliç ve Fener-Balat ' in fiziksel durumu, konumu, sınır ları, topografik ve jeolojik yapısı ele alınarak buradaki yerleşimin, nasıl bir coğrafyada kurulduğu hakkında yaklaşık bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Elbetteki bu coğrafyada Fener-Balat yerleşiklerinin her dönemde oluş turdukları bir tarih vardır. Bu tarihi süreç içerisinde; sosyal, kültü rel ve ekonomik yaşam biçimi ve bu yaşam biçiminden, bu yaşam kültü ründen kaynaklanan sivil, dini, askeri yapıları vardır. İkinci bölümde tüm bu tarihi süreç ve onun içinde gerçekleştirilen yapılar, bir yüksek lisans tezinin ulaşabileceği ölçülerde incelenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde, Haliç; Fener-Balat Sahil Şeridinde yer alan yapıların, yapılanma özellikleri, sistemleri, kat adetleri, işlevleri, fiziksel çevre verileri, geleneksel yapılarının özgünlük durumu ve bu yapıların taşıyıcı sistemlerinin bugünkü durumları analizler halinde haritalara ayrı ayrı işlenmiş, sonuç olarak; bölgedeki yapılar korunma yöntemi açısından tekrar değerlendirilmiştir. Buradan çıkarılan sonuca göre; Fener-Balat Sahil Şeridi yerleşiminin, tarihsel süreç boyunca özelliği olan konut ve dini merkez dokusunun aynen korunmasına, burada yerleşik olan insanlara, oluşturulacak dernekler ya da devletin bizzat maddi yardımda bulunulması veya kredi sağlanması sonucuna varılmıştır.Dördüncü bölümde; Fener-Balat ' ta korunacak yapıların biçimlenme özel likleri incelenmiş, bunlar sokak oluşumu, parsel, yapı bazında ele alın mıştır. Yapıların kütle siçimlenişi, bu biçimlenişte yer alan doluluk lar ve boşluklar araştırılmaya çalışılmıştır. Fener-Balat Sahil yerleşi minde yer alan yapıların plan ve mekan anlayışı, yapım sistemleri ve kullanılan malzeme incelendikten sonra buradan yapı elemanlarına geçil miş, Fener-Balat evlerini oluşturan bu elemanlar tek tek araştırılmış tır. Beşinci bölümde, buraya kadar ortaya konan tüm bilgilerin ışığında bir genel değerlendirme yapılmış, buradan da salt Fener-Balat evleri için değil, belki Haliç ve İstanbul genelinde yok olmakta olan tüm yer leşimler için söyleyebileceğimiz sonuçlar ortaya koyulmaya çalışılmış tır. Bu tezde, özellikle yakın geçmişte Fener-Balat ve diğer bütün kıyı yer leşimlerinde uygulanan yıkımdan kurtulabilen yapıları incelemeye ça lıştık. Özellikle sahil şeridinde; eskiden bugüne kalan birkaç yapıyı, bir is kele meydancığını, bu meydana giden cadde ve kenarlarında oluşan dokuyu görmek isterdik. Ancak Boğaziçi'nde bir, iki istisna haricinde, hemen İstanbul'un hiçbir su kıyısında böyle bir doku kalmamıştır. Çoğu, ger çekten yıkılması gereken ilk sanayi dönemine ait atölyelerle birlikte yıkıldı. İşte biz bu yıkımların yakın dönemini, ekler bölümünde gazete kupürleriyle ulaştırabiliyoruz. Yararlanılan kaynaklar ve özgeçmiş metin kısmının sonuna eklenerek tez sonuçlandırılmıştır.

SUMMARY This thesis written about Haliç/Fener-Balat Seaside Area has four main parts. In the introduction part, the aim of the thesis was explained. The conditions of Haliç and its subparts Fener-Balat, especially in the near past (1980' ties) were described. Additionally, symposiums about Haliç were mentioned. In the second part, physical condition, location, borders, topographic and geological structure of Haliç and Fener-Balat was taken as the subject and some information was given about the geography of settlement. Obviously in this geography, Fener-Balat settlements formed a history at each age. They have social, cultural, and economic way of life and civilized, religious, military structures caused by this way of life during this history period. In the second part, all this history period and structures built during this period were analyzed as detailed as possible in a master thesis. In the third part, structural features, systems, number of floors, functions, physical environment data, the originality of conventional structures and the conditions of bearing systems of this structures today at Haliç; Fener-Balat buildings have been analyzed and written to maps separately and as a result, buildings in that area were reevaluated from conservation method's point of view. According to this result, it was concluded that being a residence and a religion center features of Fener-Balat seaside settlement should have been conserved and the associates and the government should have given money or credit to the people living here In the fourth part, shaping features of buildings to be conserved in Fener-Balat were analyzed in the base of street forming, parcel, and building. Mass shaping of buildings and fullress and emptiness in this shaping were tried to be analyzed. The method of plan, placement, building systems and material used of the buildings in Fener-Balat seaside settlement were analyzedand after that the elements forming this buildings were investigated one by one. In the fifth part, a general evaluation were made by using the information given up to this point and some results were made not only for Fener- Balat building, but also for Haliç and generally Istanbul buildings which were beginning to disappear. In this thesis, we tried to analyze the buildings in Fener-Balat and all other seaside settlements that were saved from destruction especially in the near past. Particularly in seaside area, we wanted to see a few buildings from the past, a port square, streets going to this square and the formation around these streets. But other than a few exceptions in Boğaziçi there is no formation like this in Istanbul's seaside areas. Many of them were destructed with the factories belonging to the first industry age. We explain the near era of these destructions by newspaper clippings in the appendix part. Bibliography was appended to the end of the text and the thesis was completed.