Yüksek binalarda tasarım ilkeleri

Abstract

Çelik ve asansörün bulunmasından sonra. 1885' te V/illıarn Le Baron Jenney taraf ı dan yapılan H.ome Insurance Building, ilk Yüksek Bina olarak kabul edilmiş ve bu binadan sonra, bina yüksekliklerinde ve yüksek bina sayısında hızlı bir artış gözlenmiştir. Louis H. Sullivan tarafıdan mimari dili geliştirilen yüksek binalar, ekonomik, teknolojik ve kentsel gelişme ile beraber ilerleme göstermiştir. Sullivan'in insan vücudu analojisinden hareketle ortaya koyduğu `kaide, gövde ve tek defaya özgü çatı` formülü 2. Dünya Savaşı'na kadar kesin egemen bir anlayış olmuş, ancak savaş ertesinde Mies Van Der Rohe* nin etkisi ile prizmatik planlama anlayışı hakim olmuştur. Gelişme sureci içerisinde diğer mimari akımların da etki ettiği gökdelenlerde bugün bir ifade çeşitliliği gözlenmektedir. Yüksek binalar, binanın yapılıp yapılmamasına karar veriImsinden itibaren kullanım sürecini de kapsayacak bir şekilde, çeşitli meslek ve disiplinlerden uzman kişi ve kuruluşların katılımını gerektiren koordineli bir çalışma gerektirmektedir. Yapının yükselmesi ile artan düşey yüklerin yanışıra, binanın taşıyıcı sistemini etkileyen esas yükler, rüzgar ve deprem gibi yatay kuvvetler olmakta, bu yüklerin karşılanması için de bina, çeşitli yöntemlerle rijitleştirilmektedir. Binanın yükskekliğine ve planlamadaki açıklıklara bağlı olarak değişen rij itleştirme yöntemlerinin vardığı son aşama, tübüler sistemler'dir. Düşey sirkülasyonun da çok önem -kazandığı yüksek binalarda, binanın boşaltımı ile ilgili analiz- çalışmaları ve asansör kapasitesi için tespit çalışmaları yapılmalıdır. Düşey sirkülasyon sisteminin, acil durumlarda binanın kolayca boşaltılmasını sağlayacak şekilde tasarlanması, yangına dayanıklı malzemelerle oluşturulması ve asansör ve merdivenlerin, acil çıkışlar da göz önüne alınarak düzenlenmesi gerekmektedir. Yüksek irtifadan dolayı genellikle dışarıya pencere açılmayan yüksek binalar, iklimlerime şartlarını kendi bünyesinde kurulan tesisatla yerine getir iken, sıhhi tesisat, aydınlanma v.b. gerekleri de yine kendi şartları ile temin etmektedir. Yüksek, binaların hemen hepsinde kullanılan giydirme cephelerde atmosfer etkilerini kontrol edecek ve katlar arası yangın geçişini önleyecek malzeme ve detaylar kullanılmalıdır. Yapirnı gerçekleştirilen bir yüksek binanın fonksiyonel ve sağlıklı bir şekilde işletilmesi de üzerinde önemle durulması gereken bir konudur ve mutlaka uzman kişi veya kuruluşlara emanet edilmelidir.

Af ter steel construction and elevators made it possible, the first high rise by Home Insurance Building by William Le Baron Jenney C188S). From that point on, building height and the number of tali buildings increased rapidly. Tali buildings, of which an architectural style was first developed by Sullivan,, improved along with economic, tecnilojical and urban developments Until Worid War II, `tripartite columrı` which was formulated by Sullivan with analogy of human body. However after Worid War II with Mies Van Der Rohe's influence the prismatic forms' started to dominate. Today, as other styles and movements göt involved the tali building forms have reached a point of vast diversity. From its design process to its term of usage, a tali building is the product of a coördinated effort which involves many experts from many professions. As the height of a tali building increases along with the also increasing vertical forces,, the horizantal forces like winds and eartquakes become the majör determinanta in the structure of the building. To resist these horizantal forces the structure needs to be rigid and this rigidity is provided by many different methods. Today the latest stage these methods vvhich vary with the height of the building and the lengths of space crossed have reached consist of the tubular systems. in tali buildings where vertical transportation becomes very important, evacuation process and the elevator capacity should be analyzed carefully. The vertical transportation system should be designed taking these analysis into account and built with fireproof rnaterials. Because of the high altitude, generally windowscannot be opened, so the venti latiorı ıs provided by climatizatıon systems ^ith tne mechanical service eapabilitıes that the high r ise hoids within. in the curtain walls almost ali high rises have, detaiis that can control the effects of the outside weather and can stop spread of the fire between floors should be chosen. The management of aconstructed high rise in a functional and positive manner is also an important issue and muşt be left to a speciaiized person ör firm.