Mudanya Giritli mahallesi geleneksel konutlarının mimarlık özellikleri üzerine bir araştırma

Abstract

Günümüze ulaşmış bir çok eski Anadolu kentini meydana getiren, ancak sayıları giderek azalan geleneksel konutlar, mimarlık özelliklerinin yanı sıra, yaşandığı döneme ait kültürün geleceğe aktarılmasında katkıları büyüktür. Evler, insan yaşamının sosyal, kültürel, işlevsel ve estetik göstergesidir. Türkiye üzerindeki tüm sanat eserleri milli kültürün bir parçasıdır. Bu eserlerin sahibi değil, sadece koruma sorumlusu olduğumuz bilinci, devam ettiği sürece tüm sosyo-kültürel değerlerimizi gelecek kuşaklara aktarma sorunu çözüm bulacaktır. Bu düşünceler ışığında Mudanya'da günümüze ulaşmış geleneksel kent dokusu içindeki sivil mimarlık örnekleri incelenmiş ve bölgeye yönelik koruma önerileri hazırlanmıştır. Marmara Denizi'nin kuzeydoğusunda bulunan Mudanya, Türk ve Rum halkın bir arada yaşadığı bir kenttir. Mudanya kent yerleşimi incelendiğinde; Türk'lerin kentin iç kesimlerini, Rum'ların ise deniz ticareti ile ilgili olarak yerleşmek için Mudanya'nın kıyı kesimini tercih ettikleri görülür. Gelir düzeyi yüksek Rum tüccarların yaptırdıkları evler 2 katlı, bahçe içinde ve çok odalıdır. Gelir düzeyi orta Rum ailelerin evleri ise 2 veya 3 katlı bitişik düzende, dikdörtgen planlı ve sokağa cephelidir. Giritli Mahallesi evleri, Rum halkın Türk kültürü ile kaynaşması sonucu her iki toplumdan da özellikler taşımaktadır. Evler, sokağa çıkma yapan cumbaları, cephe biçimlenişi, kapı, pencere, konsol gibi yapı elemanları, komşuluk ilişkileri ile birlikte, kentin korunması gerekli geleneksel dokusunu oluşturmaktadır. Fiziksel ve tarihsel ışığında Mudanya ilçesini tanımaya yönelik bilgiler; coğrafi yapısı, iklimi, bitki örtüsü, sosyal ve ekonomik yapısı ile tarihsel gelişimi çalışmanın l.'ci bölümünü oluşturmaktadır. l.'ci bölümde.ayrıca Mudanya'nın tanınmasında önemli yeri olan Mütareke Evi ve dinsel amaçlı yapılar incelenmiş fiziksel çevreyi oluşturan, kamu ve ticaret yapıları ile ulaşım alanları, yeşil alanlar ve yapılanmamış alanlar hakkında bilgi verilmiştir. Bölgede yapı yoğunluğunu oluşturan konutlardan geleneksel olanlar ve yeni yapılar hakkında genel bilgi verilmiştir. VIIII. bölümde, Giritli Mahallesi geleneksel konutlarının parsel ve sokak ilişkisi incelenmiştir. Mahalleyi oluşturan Fevzi Paşa ve 12 Eylül caddeleri ile Akıncı Abidin Bey, Şükrü Çavuş, Ali Fuat, Çardaklı Kahve, Çınarlı Kahve, Harmanlar ve Geniş sokakta bulunan 352 adet geleneksel yapıdan korunması gerekli 106 geleneksel konutun plan oluşumları ve cephe biçimlenme özellikleri araştırılmıştır. Ayrıca geleneksel konutların yapım sistemleri ve kapı, pencere, pencere alt pervazı, tavan, kat silmesi, konsol gibi birim elemanları sınıflandırılarak tablolar ile sunulmuştur. III. bölümde ise Giritli Mahallesi'nde özgünlüğünü koruyan yapıların yoğun olduğu Fevzi Paşa caddesi örnek çalışma alanı olarak seçilerek mevcut durum tespitleri yapılmıştır. Bölgede yapılan analiz verileri doğrultusunda örnek çalışma alanı üzerine koruma projesi hazırlanmıştır. Bu çalışma doğrultusunda bölgeye yönelik genel koruma önerileri ve yeni yapı yapma ilkeleri belirlenmiştir.

Conventional houses constituting a lot of old Anatolian cities having reached at today, but the number of which are day by day decreasing make a great contribution to convey the cultural life in that time to the future in conjunction with architectural properties. The houses are social, cultural, functional and esthetic indicator of human life. All art works within Turkish territory are a part of national culture. During the period on which an idea was kept that we are not owner of these works but we are only responsible for protection, the question to convey whole socio-cultural values to future generations will be solved. Under the light of these ideas, civil architectural samples within the frame of conventional city reaching at today in Mudanya were examined and some area protection proposals are prepared. Mudanya taking place at the Northeast of Marmara sea is a city on which Turkish and Greek people commonly lived. It will be seen that upon inspecting Mudanya province settling, Turkish people preferred staying in the interior quarters and Greek people seaside sections in order to be enabled to make sea trading. Houses made them built by rich Greek tradesmen were double floor, surrounded by a garden and with multirooms. As for the houses of middle class Greek people they were double or triple floor in contigeous design, rectangular planned and street frontal. The houses at the Giritli Quarter have a common features of two societies resulted in becoming close cultures of Greek people and Turkish people. The houses and some building elements such as bay windows outputting to street, front face formation, door, window, console along with neighboring relations are of conventional structure that necessary be put under protection. Under the light of physical and historical data, the information for realizing the Mudanya town, its geographic structure, season, vegetation cover, social and economic structure and historical development are constituting the Chapter I of this research. In the Chapter I, the Truce House having a great importance in realizing the Mudanya city and the religious purpose buildings were researched, and some IXinformations regarding with public and commercial buildings and arrival fields, green fields and intact fields were released. A general information are given on the houses both conventional houses forming a building density in this area and houses built by the use of our contemporary technology. In the Chapter II, it was made a research on the relation between parcel and street of Giritli Quarter conventional houses. A research was carried out for planning formation and frontal face formation features of 106 houses having been considered that be necessary put under protection from total 352 conventional buildings locating at Fevzi Paşa and 12 Eylül Streets and Akıncı Abidin Bey, Şükrü Çavuş, Ali Fuat, Çardaklı Kahve, Çınarlı Kahve, Harmanlar and Geniş Streets constituting this quarter. In addition, the construction systems of conventional houses and building elements such as door, windows below casing, ceiling decoration, floor blockage, consol were strictly classified and submitted in Tables thereof. In the Chapter III, Fevzi Paşa Street at which originality protected houses were highly gathered was selected as research area and at the first instance, dominant existing conditions were recorded. Under the initiating data held on the area, a specific protection proposals were issued. And from this point of view, the fact that what general protection proposals be and what principles in constructing new buildings set forth were approved.