Boğaziçi köylerinden Anadoluhisarı`nda yerleşim dokusu üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışmanın çıkış noktasını 1990-1991 yıllarında M.S.Ü. Şehircilik kürsüsünde hazırlanan proje oluşturmaktadır. Yapılan bu proje çalışmasında, Anadoluhisarı'nın Boğaziçi sahili ve Göksu Deresi boyunca uzanan kıyı mekanında^ bir rekreasyon alanı düzenlemesi üzerinde uğraşılmıştır. Ayrıca bu çalışma esnasında yapılan tespit çalışmaları bölgeyi yakından tanımaya olanak sağlamıştır. Anıtlar Yüksek Kurulunca 1. derece tarihi sit alanı olarak belirlenen Anadoluhisarı mahallesinde son altı yılda, yerleşim dokusunda olmasa bile yapı ölçeğinde değişiklikler olmuştur. Bu tez çalışmasının amacı Boğaziçi ölçeğinden yaklaşarak, Anadoluhisarı mahallesindeki yerleşim dokusunun gelişmesini incelemektir. İstanbul gibi büyük bir metropolün parçası olarak tez konusunu oluşturan Boğaziçi bölgesi güneyde Üsküdar-Beşiktaş ile kuzeyde Anodolu-Rumeli Kavağı ile sınırlandırılmıştır. Boğaziçi'nde M.Ö.685 yılından bu yana bir yerleşim dokusunun oluşumundan bahsedilebilir. Yaklaşık 2500 yıllık bir süreç içerisinde Boğaziçi pekçok fiziksel ve yapısal değişikliğe uğramıştır. Bu çalışmada Boğaziçi ve çevresi üç aşamada incelenmiştir. Birinci aşamada Boğaziçi ve çevresini tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu bölümde Boğaziçi bölgesinin coğrafi ve beşeri konumuna bağlı olarak kazandığı önem anlatılmıştır. Boğaziçi ve çevresinin fiziksel yapısı incelenirken, yerleşimin tarihçesi ve gelişme evreleri de ele alınmıştır. İlk çağlarda ve Bizans döneminde bölgede yoğun bir yerleşimden bahsedemeyiz. Ancak Osmanlı döneminde Boğaziçi gerçek kimliğine kavuşmuştur. Günümüzde ise nüfusunIV artması ve ulaşım sisteminin değişmesinin Boğaziçi dokusuna etkileri ele alınmıştır. İkinci aşamada tipik bir Boğaziçi köyü olan Anadoluhisarı etüd edilmiştir. Osmanlı döneminden günümüze kadar yerleşmenin tarihsel gelişimi ve yörenin fiziksel özellikleri ele alınmıştır. Anadoluhisarı'nın yapısal özellikleri incelenirken yapı tiplerinden başlayarak, bunlara bağlı olarak oluşan, mekansal ve dokusal özelliklerde incelenmiştir. Üçüncü aşamada Anadoluhisarı ve çevresinin, Osmanlı dönemi boyunca, 500 senede sahip olduğu eşsiz güzellikteki dokusunun günümüzde karşılaştığı sorunlar işlenmiştir. Boğaziçi ölçeğinde ve Anadoluhisarı ölçeğinde yapılması gereken koruma çalışmalarına değinilmiştir. Tüm bu çalışmalar sonucunda Anadoluhisarı üzerinde yapılacak çalışmalara zemin hazırlayacak tespitlere ulaşılmak hedeflenmiştir.

This thesis came out from the project that was made in the Universtiy of Mimar Sinan in 1990-1991 years. In that project I have studied Anadoluhisar's seaside and Göksu river to produce a recreation area. Also in this work I have determined the streets, buildings, and castle of Anadoluhisari which is the aldest ottoman village in Bosphorus. In this thesis I aimed to study the settlement of Anadoluhisari starting from the scale of Bosphorus. It's supposed that there has been an ancient settlement in Bosphorus since 685 BC. Through 2500 years period of time, Bosphourus has reached today by means of various structural and physical changes. In this thesis Bosphorus and its environments are studied in three stages. In the first stage, the significance of Bosphorus related to its geograhical and social statue, is studied. The history of the settlement and stages of development are also taken into account, during the examination of the physical structure of Bosphorus and its environment. Although there has been no significant settlement in the region during the ancient times and Byzantium Period, Bosphorus gained its original identity during the Ottoman Empire Period. Coming today, the effects of the increase in population and the changes in vehicular circulation routes, on the texture of Bosphorus, are examined. In the second stage Anadoluhisari,a typical Bosphorus village, is studied. The historical evaluation and the physical characteristics of the settlement through the priod of Ottoman Empire up today are examined. During the study of structural characteristics of Anadoluhisari, the building types of the region and their spacioual and textural characteristics are also taken into account.VI Bosphorus gained its beautiful texture during the settlement of Ottoman Empire through 500 years of period. In the third stage, the problems of the Bosphorus and its environment met today are explained and some preservation ideas are formed.