İstanbul`un hava kirliliği haritasının çıkarılması

Abstract

IV ÖZET Bu çalışmada, İstanbul'un mevcut hava kirliliği verilerine Kriging Uzaysal Entrepolasyon Metodu uygulanmış ve İstanbul'un aylık ortalamalar bazında hava kirliliği haritaları çıkarılmıştır. Kriging metodu ilk olarak geo-istatistiksel maksatlar için geliştirilmesine rağmen hava kirliliği verileri için de uygun olduğu görülmüş ve son on onbeş yıl içinde bu alanda yaygın bir şekilde kullamlagelmiştir. İstanbul'un çeşitli semtlerinde İl Hıfzısıhha Enstitüsü tarafından kurulan ölçüm istasyonlarında kaydedilen günlük bazdaki hava kirliliği verileri aylık ortalamalara çevrilmiş ve Kriging metodu kullanan bilgisayar programı üe bu ölçüm istasyonlarını içine aian bir çerçeve harita üzerinde kükürtdioksit parametresi için Aralık 1993 ile Mart 1995 arası aylara ait (Ağustos 1994 hariç) kirlilik dağılım haritaları çıkarılmıştır. Çıkarılan bu kirlilik haritalarından, İstanbul'da özellikle üç bölgede (Haliç, Göztepe ve Fulya mahallesi bölgeleri) kış aylarında yoğun bir kirliliğin yaşandığı gözlemlenmiştir. Bu üç bölgenin de topografik yapı bakımından kirleticilerin birikmesine müsait birer çanak şeklinde olduğu verilen topografi haritalarında da (Haliç ve Göztepe bölgeleri için) görülmektedir. Aynca bazı günlere ait yüksek kükürtdioksit konsantrasyonları ayn ayrı analiz edilerek meteorolojik faktörlerin kirlilikteki çok önemli rolü de ortaya konmuştur. Bunun dışında ileride kirlenmeye maruz kalabilecek bölgeler de tespit edilmiştir. Kış aylarında oluşan bu kirliliğin %98 gibi büyük ölçüde evlerde ısınmada kullanılan düşük kaliteli (yüksek kükürt yüzdeli ve düşük kalorifik değerli) kömür ve fuel-oilden kaynaklandığı, yapılan emisyon hesaplan ile de ortaya konmuştur. Aynca kirliliğin hava kalitesi standartlarında istenen limitlerin altına çekilebilmesi için alınabilecek kısa ve uzun vadeli tedbirler ve öneriler de sonuçlar kısmında verilmiştir.

SUMMARY In this study, Kriging Spatial Interpolation Method was applied on the available air pollution data of Istanbul and air pollution maps of Istanbul were prepared on the basis of monthly averages. The Kriging method has been first developed for the geostatistical purposes but has been applied to the air pollution problems successfully for the last decade. The daily sulphur dioxide data monitored at the air pollution monitoring stations set up by Istanbul îl Hıfzısıhha Institute in various places of Istanbul were first convened to monthly averages and entered into the computer program which uses the above mentioned Spatial Interpolation method. Because of the method's limitation the maps cover only a limited area of Istanbul in which the air pollution monitoring stations are scattered randomly. This area is approximately 43.7 km in latitude by 28.7 km in longitude and covers more than 95% of the total population of Istanbul. Three regions were detected from these air pollution maps which have been continuously exposed to high pollution levels in heating seasons in terms of sulphur dioxide exceeding the short term air quality standards. These regions are 1) Haliç region covering Eminönü, Fatih, Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa, Eyüp, Kağıthane, Okmeydam, Kasımpaşa and Beyoğlu, 2) Göztepe region covering upper Göztepe, Kozyatağı, Örnek Mahallesi, Bulgurlu, Acıbadem, Hasanpaşa and Fikirtepe, and 3) Fulya region between Beşiktaş and Şişli. One of the reasons that cause these regions to be exposed such high pollution levels is the topographical structures of the regions and this is illustrated in the related topographical maps. In addition to this, it has been shown that meteorological factors play an important in high pollutant levels. Beside these highly polluted regions, the regions which may be subject to high pollution levels in the future were also indicated. Emission calculations based on the quantity of various fuels used during the heating season in Istanbul indicate that this is mainly caused (around 98%) by the low quality lignite and fuel-oil which have been widely used in the winter months. The short and long term precautions that may be taken to lower the high air pollution levels to the desired air quality standards were stated at the end.