Türkiyede şiddetli depremlerin mühendislik yaspılarında oluşturduğu hasarın nedenlerinin araştırılması ve sınıflandırılması

Abstract

ÖZET Türkiye yeryüzündeki önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya deprem kuşağı üzerinde bulunmaktadır. Türkiye ve çevresi bu kuşağın en canlı kesitini oluşturmaktadır. Bugüne kadar ülkemizde pek çok hasar yapan şiddetli depremler olmuş, bunlar önemli can ve mal kayıpları ile sonuçlanmıştır. Bu çalışmada, depremlerin oluşumu, özellikleri ve deprem çeşitleri incelenmiş ve Türkiye'de hasar yapan şiddetli depremler kronolojik sırada verilmiştir. Mevcut kaynaklar taranarak betonarme mühendislik yapılarında deprem hasan sistematik olarak yedi ana başlık ve kendi içerisinde alt bölümlere ayrılarak araştırılmıştır. Betonarme mühendislik yapılarında deprem etkisi ile hasarın oluşma nedenlerinin ana başlıkları şunlardır: 1. Mimari ve taşıyıcı sistem tasarımının deprem etkisine uygun olmamasından, 2. Boyut ve donatı yetersizliği, donatı detaylandırma kusurları, 3. Denetimsizlik ve kötü malzeme kullanımı, 4. Zemin koşullarının deprem hasarına etkisi, 5. Yapının deprem yönetmeliği hiç olmadığı bir dönemde ya da yeterli deprem güvenliği sağlamayan eski tarihli bir yönetmeliğe göre yapılması, 6. Yapının hesap ve detaylandırılmasında tüm yönetmeliklere uyulmasına rağmen meydana gelen hasarlar, 7. Taşıyıcı olmayan kısımlardaki hasarlar, Böylece yapıda ve yapı elemanında görülen hasarın hangi nedenle oluştuğu açıklığa kavuşturulmuştur. Projesi ve uygulaması yapılan ve yapılacak olan yapılarda, can ve mal kaybının en aza indirilmesi amaçlanmıştır. Ülkemizde deprem yükleri altında en fazla hasar zemin katın açık çerçeve olarak bırakılması sonucu yumuşak kat oluşumu ile ortaya çıkmaktadır. Yine mimari kullanım nedeniyle, kuvvetli kiriş-zayıf kolon oluşumu, kısa kolon oluşumu ve binalarda burulma etkisinin ortaya çıkmasından kaçınılamamıştır. Çerçeve sistemlerde yatay yük altında en çok zorlanan kesitler birleşim bölgesindeki kiriş ve kolon kesitleridir. Kiriş kolon birleşim bölgelerinde etriye aralıklarının sıklaştırılmasına yeterli özen gösterilememiştir. Boyut ve donatı yetersizliği, donatı detaylandırma kusurlarına dikkat edilmemesine denetimsizlik ve kötü malzeme kullanımı da eklendiğinde kalıcı şekil değiştirmelerin belirli bölgelerde yığılmalarına, erken bölgesel çökmelere ve buna bağlı olarak da genel göçmelere neden olmuştur. vı

ABSTRACT Turkey is being located on one of the most hazardous fault, Alp-Himalayas Fault. Therefore, an immense number of earthquakes was recorded which causes severe damage and lose of life in Turkey. In this research, the occurrence and the classification of earthquakes are investigated and the most hazardous earthquakes in Turkey are categorized according to the chronological order. Examining the existing documents, seven major title and subtitles are prepared to cover earthquake damage to structures systematically. Major causes of earthquake damage to structures can be picked up as follows: 1. The unproper choice of architectural and structural systems, 2. Poor reinforcement workmanship and design, 3. The lack of kontrol and the use of poor quaility material, 4. The effect of the conditions of the ground geology, 5. Non-existence of earthquake standards which specify the design of the structure decrease the safety. 6. Altough the appropriate design principles were considered, there is still some sort of damage, 7. Damage of nonstructural parts of the building. So, the causes of damage at the structure and structural elements are clarified. For the structural systems at construction or desing stages, the aim of the study is to prevent the lose of life and the economic hazards. The cut of structural walls on the base-floor is the cause of the most hazardous type of damage by accuring the soft-story at the base of the building during the earthquake. The necessity for open space in the ground floors of many buildings, especially along the main streets (in commerial centers, hotels, some public buildings and shops) created flexible stories with non-ductile columns (since no special precation was taken) which lead to failure. Again for architectural purposes, occurrence of strong beam-weak column, and short columns and torsion effect will be presented. No lateral reinforcement was placed at the beam-column joints. The spacing of lateral reinforcement should be reduced at the joints of the structural systems. The insufficient size and amount of structural elements and the reinforcement, the unproper details of the placement of the structural material, the lack of the control and the use of poor quaility material will cause the permanent deformations by causing the localization of stress and stram so that the premature local failures and eventually total collapse of the structure. vn