Hata şekli ve etkileri analizinin bulanık küme yaklaşımıyla çözümlenmesi olanağı

Abstract

ÖZET İşletmelerin, sıkı rekabet koşullarında varlıklarını sürdürebilme koşullarından en önemlisi `sıfir hata` hedefine ulaşmaktır. Bu da onları hata önleme teknikleri kullanmaya zorlamaktadır. Hataları müşteriye ulaşmadan önce belirleyip, ortadan kaldırarak kusursuzluğu ulaşmayı amaçlayan hata önleme tekniklerinin en önemlilerinden birisi Hata Şekli ve Etkileri Analizi/Hata Şekli Etkileri ve Kritiklik analizi (HŞEA/HŞEKA) yöntemidir. Bu yöntemin son yıllarda oldukça geniş uygulama alanı bulmakta olduğu gözlenmektedir. Yöntemin, uygulama alanlarının hızla artmasının en önemli nedeni diğer teknikler gibi sadece hatayı ortaya çıkarmakla yerinmemesi, hataların ortaya çıkmasını önleyecek önlemlere de yer veriyor olmasıdır. Bu çalışmanın iki amacı vardır. Birincisi, HŞEA/HŞEKA yönteminin yararlan, uygulamada karşılaşılan zorluklan ve uygulama alanlanmn aynntıh incelenmesidir. Burada, uygulamadaki farklılıklara değinilerek birçok olumsuzluklan giderecek bir uygulama şekli oluşturulmaya çalışılmıştır. İkinci amaç, risk değerlendirme için gerekli olan sayısal veriler mevcut olmadığında, kişilerin yargılanna başvurulması durumunda ortaya çıkan bir olumsuzluk ile ilgilidir. Bu olumsuzluk elde edilen bilgilerin sayısal değil, bir dile ait sözcükler ve deyimler ile ifade edilen `bulanık bilgiler` olmasından kaynaklanmaktadır. Bu ifadeler kişilere göre farklılık göstermekte ve `büyük`, `orta`, `küçük`, `az`, `yüksek` gibi ifade edilmektedir. Bu yöntemde de hata risklerini değerlendirmede sayısal verilerin söz konusu olmadığı durumlarda bu ifadeler kullanılmaktadır. Ancak, bunlar belirsizlikten çok kötü tanımlanmış ifadeler olmalan nedeniyle kesin olmama durumunu oluşturur. Bu olumsuz durumu gidermek için bulanık kümeler yaklaşımı ile çözüm aranmıştır. Bir model geliştirilerek, olası hata nedenlerinin önceliklerinin gösteren Risk Öncelik Sayılan belirlenmektedir. Hata nedenlerinin, en büyük Risk Öncelik Sayısına sahip olandan, en küçüğü doğru sıralaması yapılmaktadır. Buna göre öncelikle ele alınması gereken hata nedeni belirlenmiş olmaktadır. Bu amaçla bir bilgisayar programı da BASIC programlama dilinde hazırlanmıştır. Bulanık küme yaklaşımının, klasik uygulama şekli ile aynı sonuçlan verdiği bir uygulama örneği üzerinde gösterilmiştir. XII

ABSTRACT It has been a must for companies under hard competitive environment to reach the `zero failure` target. This in turn leads them to adopt failure preventive methods. Failure Mode and Effects Analysis/Failure Mode, Effects and Criticality Analysis (FMEA/FMECA) is the primary method which targets the detection and preventetion of failures so as to provide defect-free operation before marketing stage. Apparently this method is gaining ground in recent years. The reason why this method is widely used lies in the fact that it not only detects failures but also takes preventive actions to avoid failures. This study has two purposes. The first one is to work out in details the advantages of FMEA / FMECA method, the problems encountered during implementation and the areas of implementation. The study aimed to bring about a form of implementation that will be free of adversities. The secondary purpose is related to the problems which resulted from personal judgements in the absence of numeric data. Said problems are the result of fuzzy knowledge described by words and expression of certain language instead of numeric data. The expressions vary from one person to another and are expressed with words namely; `big`, `little`, `small`, `high`. In this method afore said words are used to evaluate failure risks in cases where there are no numeric data. The words, however, represent badly defined statements rather than an uncertainty. Fuzzy set theory has been used to find a solution for this difficulty. Risk Priority Numbers are determined which display the priority of potential failure by developing a model. Failure causes are sorted from the one that has the biggest Risk Priority Number, to the one with smallest. Thus, the failure causes that have to be dealt urgently are determined. To this end a software application has been prepared in BASIC programming language. Fuzzy set theory has been proved to yield the some result as the traditional approach in a hypotetical experiment. xiii !