Türkiye için doğalgaz depolamasının önemi ve İstanbul doğalgaz boru hattı katodik koruma projesinin incelenmesi

Abstract

ÖZET TÜRKİYE İÇİN DO?ALGAZ DEPOLAMASININ ÖNEMİ İstanbul ili örnek alınarak Igdaş kayıtlarından 1995 yılı ayları içerisindeki konut sektörü doğalgaz tüketiminin aylara göre değişimi grafiksel olarak gösterildiğinde, yılın soğuk ve sıcak ayları içerisindeki doğalgaz tüketim farklılığı görülebilir, bu farkın; arz miktarının sabit kalmasından dolayı depolamayı gerektirdiği grafiksel yöntemle ortaya çıkartır. Konut sektörü için doğalgaz arz-talep dengesindeki açığın tahmin edilmesi için sadece ısıtma amacıyla Türkiye'nin doğalgaz tüketim potansiyelinin ve bunun önümüzdeki yıllar içindeki değişimi tahmin edildi. Yapılan varsayımlardan da faydalanarak bir yıl içerisindeki en soğuk dört aydaki arz-talep dengesindeki açık 1998 yılında 98 milyon m3 'lük bir değere ulaştığı tahmin edildi. 2010 yılında ise 720 milyon m3'e ulaşmaktadır. Bu sonuçlardan hareketle doğalgaz deposu için erygun çözüm olarak yeraltı gaz depolarının kulanı İma gerekliliği üzerinde durularak tipik bir yeraltı gaz deposunun özellikleri hakkında incelemeler yapılarak tipiki biryaraltı gaz deposunun kesiti verildi. Yeraltı gaz deposunun teknik, ekonomik ve çevre yönündebn uygulanabilmesi için sağlanması gereken şartlar veridi: stok konrolu, dağıtım güvencesi gaz kayıplarına karşı alınacak önlemler. Yeraltı gaz depolarının işlemlerinin ( doğalgazın injeksiyonu ve tekara kullanıma verilmek üzere üretimi ) yapılabilmesi için yeraltı doğalgaz deposu içerisinde geri alınamayacak şekilde yastık gazının bulunması gerekmekteği ve bu yastık gazının yeraltı doğalgaz depo maliyetleri içerisinde değerlendirilmesi gerektiği belirtildi. IXİSTANBUL DO?ALGAZ BORU HATTI KATODİK KORUMA PROJESİNİN İNCELENMESİ Yeraltına döşenmiş olan çelik borular elektro-kimyasal korozyona uğrarlar. Zemin ortamının iyon içeren sulu bir çözelti olarak davranış göstremesinden dolayı çelik borunun üzerinde oluşacak potansiyel; çok çeşitli nedenlerle ( başlıca nedenler; hat üzerindeki, boru metali, kaplama, zemin değişiklikleri ve kaçak akımlardır) hat boyuca farklılık gösterir. Boru hattı üzerinde potansiyel farkı oluşarak, devra kurulur ve anod/ katot bölgeri meydana gelir. Boru üzerindeki anod bölgelerinde oluşan korozyonu önlemek için katodik koruma yöntemi uygulanır. Zemin ortamında çelikten daha fazla potansiyel değeri oluşturarak, çeliğe karşı anod gibi davranacak metalleri boru hattına bağlayarak yapılan katodik koruma sistemi (galvanik anodlu) ve dışardan hattın doğru akım verilerek sistemin katodu durumuna getirilmesiyle yapılan koruma ( dış akımlı) olarak iki farklı metodla yapılabilecek katodik koruma işleminde; uzun çelik boru hatları için çok fazla akım ihtiyacı doğduğunda ikinci yöntemle uygulanır. Dış akımlı katodik koruma sisteminde de devrenin tamamlanması için anodlara ve şehir elektrik şebekesinden alternatif akımı istenilen değerde doğru akıma çevirecek trafo-redresör ünitelerine ihtiyaç duyulur. Katodik koruma sisteminin projelendirilmesi için boru hattı üzerinde 50 adet noktada zemin elektriksel özgül direnç değerleri ölçüldü ve bu değerlerin logaritmik ortalamaları alınarak 3750 ohm.cm olarak bulundu. Çelik boru hatlarının katodik korumasında boru ile zemin arasındaki potansiyelin -850 volt ile -1200 volt arasında tutulması gerekmektedir. Katodik koruma sistemindeki devrede anod olarak kullanılmak üzere Fe-Si anodlar tercih edilip anodların yerleştirilmesi için uygun bölge seçimi yapılarak (Köy Himetleri 18. bölge müdürlüğü lojman sahası) buradada zemin elektriksel özgül direnç ölçümleri yapılarak 6800 ohm.cm bulundu, gerekli hesaplamalar yapılarak derin kuyu tipinde anod yatağı dizyn edildi. Yapılan hesaplar sonucunda devreden geçen akım 5,264 amper olarak bulundu ve 20 amper- 24volt (max.) çıkış değerlerine sahip trafo-redresör sistemine karar verildi.

ABSTRACT REQUIREMENT OF NATURALGAS STORAGE FOR TURKEY In regions which experiens large seasonal variation in temperature, gas storage is needed so that normal supplies can be incerased in cold wheather, in line with public demand. The most common way to meet winter gas needs is to use the under ground gas storage and possible gas storage facilities in Turkey are discussed in this thesis. In underground storage, three performance attributes have been identified as critical indicators of technical, economical, and environmental vialibility. They are: 1 Verification of inventory 2 Assurance of deliverability 3 Safeguards aganist migrations When natural gas is stored in depleted oil or gas reservoirs, aqufers, or salt cavites, the traid of attributes listed above must receive continiing engineering attention throughout the design, development and operation of storage reserviors. The LNG terminal in Marmara Ereğlisi and existing gas reservoirsin Thrace region are evuluated as possible as gas storage facilities. XIDISCUSSING PROJECT OF CATHODIC PROTECTION OF ISTANBUL NATURAL GAS PIPELINE Long distance lines made of steel are nowadays usually cathodically protected immediately after being laid. However, even pipelines some decades old and covered with woolfelt or bitumenised jute can be economically protested. Introduction of protective current into the soil is effected by impressed current anodes. The protective current flows to the defects in the pipe coating and effects cathotic polarisation. Cathodic protection of buried pipelines can be achived technically and economically only if the following three conditions are fulfilled: 1 Continous electrical conduction along the pipeline 2 Pipe coating of adequate electrical resistance 3 Electrical isolation of pipeline from other low resistance earthed inslations. There are two types of cathodic protection: Sacrificial anode, or passive, systems and impressed-current, or active systems. XII