Türkiye kadastrosu ve bilgi sistemine hazırlanması koşulları üzerine bir inceleme

Abstract

Türkiye'de yaşanan hızlı kentleşme, planlama-yerleşme süreçleri, arazi ile ilgili bilgilerin hızlı, kolay ve güvenilir bir biçimde kullanıma sunulmalarını gerektirmektedir. Kadastro olgusu ise, arazi bilgilerinin önemli bir bölümünü içermesi açısından önem taşımaktadır. Bu çalışma, Türkiye kadastrosunun var olan yapısının çeşitli özellikleriyle irdelenmesini, gelecekte olası yapısının tasarımını, içerdiği bilgilerin günümüzdeki nitelikle ve yöntemlerle uyumlu duruma getirilmesini sağlayacak teknik, tüzel ve kuramsal öngörülerde bulunmayı amaçlamaktadır. Ülkemizde, kadastronun belirleyicilerine ışık tutmak için, evrimsel gelişmeleri, neden-sonuç ilişkileri içinde incelemektedir. Kadastronun başlıca görevi, taşınmaz iyeliğinin ve sınırlarının gerek haritada ve gerekse arazide belirlenmesi, tapu kütükleri ve bunun eki olan bilgi ve belgelerle güvence altına alınmasıdır. Bu nedenle, bir kadastro sisteminin iki temel öğesi vardır: Parseller ve binalar. Toplumsal gereksinmelerin tarihsel gelişim içinde karşılanması zorunluluğunun, kadastrodan beklentileri de değişime uğrattığı görülmektedir. Bu zorunluluk, kadastronun kapsamını ve hedeflerini genişletmekte, çeşitlendirmektedir. Özellikle, ülke kaynaklarının değerlendirilmesi, fiziksel planlama ve projelerin gerçekleştirilmesi, özeksel ve yerel yönetimlerin gereksinecekleri türdeş, doğru ve güvenilir arazi bilgilerini hazır bulundurması v.d. konularda işlevler üstlenen kadastro, günümüzde, çok amaçlı nitelik kazanmıştır. Türkiye'de kadastro uygulamalarının tümü, Cumhuriyet döneminde yapılmıştır, 1sp§^ yılında başlayan çalışmalarda, Cumhuriyet dönemi öncesi arazi rejimine ilişkin sağlıklı ve düzenli olmayan belgelerin temel alınması, kadastro için teknik ve tüzelaltlıkların bulunmaması, v.b. nedenlerle uygulamalar ağır yürümüştür. Osmanlı döneminden devralınan olumsuzlukların bir an önce giderilmesini öngören Cumhuriyet döneminde de, kadastronun tüzel olduğu kadar, teknik bir işlem olduğu gözardı edilmiş ve tüm çalışmalar, ülkede tapusuzluk sorununun çözümüne yöneltilmiştir. Tapuda kayıtlı taşınmazların sınır güvencesini oluşturan kadastro haritalarının, ülke genelinde ölçümlü ve ülke nirengi ağlarına dayalı olmaması, günümüzde, insan-toprak ilişkilerinde önemli sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Farklı ölçek, altlık, kordinat sistemi, yöntem ve zaman kesitlerinde üretilen kadastro haritaları ve haritaya dayalı bilgilerden, mühendislik ve kalkınma amaçlı hizmetler ile kentsel ve kırsal alanlara götürülecek hizmetlerde, çeşitli amaçlarla yararlanılması bir sorun olmaktadır. Kadastro bilgilerinin bilgi sistemine hazırlanması çalışmaları, Avrupa ülkelerinde kadastral yenileme olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmalar, kadastro sisteminin çoklu kullanımlar için güncelleştirilmesini ve yetersizliklerinin giderilmesini de amaçlamaktadır. Kadastro bilgilerinin bilgi sistemine hazırlanmasında yapılacak düzenlemelerde, kurumlar arasında eşgüdüm ve işbirliği olanaklarının geliştirilmesi, toplum yararı kavramının çok amaçlı kadastro sistemi yardımıyla etkinleştirilmesi, ülke genelinde ölçün birliğinin sağlanması, bilgilerin ülke jeodezik ağına bağlanması ve kesintisiz güncelleştirilmesi öngörülmektedir. Bir sistem yaklaşımı içinde gerçekleştirilecek bir dizi işlemden oluşan bilgi sistemine hazırlanmanın başarısı, eksikliklerinin uygulama içinde giderilmesine ve geliştirilmesine bağlıdır. M X, `îj. XI

The swift urbanisation, planning-settling procedures which are lived in Turkey necessitates offering usage of the information about lands in a quick, easy and reliable form. As regards cadastre fact has a great importance because of implicating most of the land information. This work aims at consideration of Turkey's cadastre with assorted particularities of its being construction, planning of its probable construction for the future, having technical, juridical, theoretical foresight to get concordant its implicating information with the quality and method of today. Its evolutionary developments must be examined in the cause and effect connections for enlighten the cadastre determination. The basic function of the cadastre is to determinate the property and boundaries of real estate both in map and in land, to keep reassurance by registers and the additional information and document. Because of this reason a cadastre system has two basic elements: Parcels and buildings. It's seen that inevitableness of responding of social developments in historical periods has modified the expectation to cadastre. This inevitableness enlarges and assort its extents and aims. Particulary the cadastre which has functions about the appreciation of country sources, conforming physical planning and projects, getting the homogenous, right and reliable land information ready, etc. had obtained more purposive quality nowadays. All the cadastre implementations in Turkey have done in Republican term. The works went on slowly because of the studies which were based on frail and disorderly documents of land regime that related to previous Republican term Jack of technical, juridical bases, etc. It had not seen that cadastre is not only a juridical but also a technical action and all the works turned towards to land register in XIIRepublican term which intended to get rid of the negative particles of the Ottomans. It causes many important problems on man-land connections today that the cadastre maps which have the boundary reassurance of registered real estates on the title deed are not standard in every part of country and not depend on the triangulation nets. Benefit from the cadastre maps that are produced in different scales, bases, frame of reference, periods and ways is a problem for engineering, service that aims development and services to urban and rural areas. To arrange the cadastre information to information system is known as cadastral renovation in European countries. These works aim to make the cadastre system actual for multiple usage and to get rid of inadequacies. In arrangement of arranging the cadastre information to information system it's considered to improve possibilities of coordination and cooperation between establishments, to make the concept of social benefits active with comprehensive cadastre system, to add the information to the country's geodesic net and to make them active without cuttings. The success of arranging of cadastre information to the information system which confirmed by serial acts that had created in a systematic way is connected to avoid and improve the lacks in adaptation. XIII