Dünyada ve Türkiye`de erozyon

Abstract

ÖZET Dünya yüzeyini kaplayan toprak tabakası son derece yavaş meydana gelmesine karşılık süratle ortadan kalkabilmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de toprak kaybının en önemli nedeni ero2yondur. Arazi eğimi, iklim, bitki örtüsü ve toprak özelliklerinin etkileşimi sonucu oluşan doğal erozyonun yanı sıra, insanın çeşitli nedenlerle doğaya müdahalesi erozyonu bir afet niteliğine dönüştürebilmektedir. Baraj yapımı, akarsuların farklı şekillerde düzenlenmeleri denize ve kumsala taşınan kati madde üzerinde ciddi bir etkiye sahiptir. Erozyonun büyük bir kısmı ise kıyılarda meydana gelmektedir. 8333 km'lik kıyı şeridine sahip ülkemizde kıyı erozyonu belli başlı sorunlardan biridir. Kıyılardaki faaliyetler arttıkça sahil-deniz dengesi bozulmakta ve dalgaların yıkıcı etkileri çoğalmaktadır. Değişen denge nedeniyle kıyı erozyonu oluşması, kıyı çizgisinin değişmesi şeklinde problemler ortaya çıkmaktadır. Bu problemlerin büyüklüğü bölgenin iklimine, coğrafî ve jeolojik yapısına bağlıdır. Son yıllarda kıyıların korunması ve geliştirilmesi çalışmalarına verilen önem artmıştır. Erozyon probleminin oldukça önemli olmasından dolayı yapılan bu çalışmanın 1. Bölümünde toprak erozyonu ve kıyı çizgisi erozyonu kısaca tanımlanarak konuya giriş yapılmıştır. 2. Bölümde toprak erozyonu geliştirilerek, tiplerinden bahsedilmiş ve erozyon prosesinin oluşumunun fiziği ve dinamiğine değinilmiştir,, 3. Bölümde kıyı erozyonu tanımlanarak oluşumuna sebep olan etkenlerden bahsedilmiştir. Meksika Körfezi'ne kıyısı bulunan Amerikan eyaletlerinde ve Avrupa kıtasında meydana gelen kıyı erozyonu problemleri örnekler verilerek gelişmiş ülkelerde kıyı erozyonunun boyutları, nedenleri ve kontrolüne yönelik yaklaşımlar ele alınmış, kıyı ve kıyı çizgisi erozyonu için önerilen sert ve yumuşak teknikler ile son zamanlarda oldukça gelişen analitik ve sayısal modellere yer verilmiştir. 4. Bölümde Türkiye'deki toprak kaybı ve örneklerle kıyı erozyonu anlatılmıştır. 5. Bölümde ise yapılan literatür taramasından elde edilen sonuçlar, Amerika, Avrupa ve Türkiye ölçeğinde özetlenerek tartışılmıştır. Anahtar kelimeler: Toprak erozyonu, kıyı erozyonu, kıyı çizgisi erozyonu, kıyı koruma, kati madde taşınımı x

ABSTRACT Soil layer, which covers the world, has formed slowly but it could be disappear fastly. Major reason of soil loss is erosion in Turkey, like in over the world. As well as the natural erosion which is caused by the interact of slope of land, climate, vegetation and characteristic of soil, humans interference to nature, could turn erosion to disaster. Construction of dam and different regulations of river have certain effect on transportation of sediment to sea and beach. Most of erosion is formed in shores. In Turkey, which has 8333 km shoreline, coastal erosion is one of the most important problems. By increasing of human activation in shores, shore-sea equilibrium breaks down and destructive effects of the waves increases. Because of these changing in equilibrium, some important problems, such as the forming of shore erosion, has constituted. Capacities of these problems depend on the climate, geography and geological feature of area. In recent years, the importance of shore protection and developing studies has been increased. In this study because of the importance of erosion problem, it is described soil and shore erosion shortly in chapter 1. In chapter 2, it is mentioned that type and identify of soil erosion and physics and dynamic of erosion process. In chapter 3, shoreline erosion is identified and the cause of formation is mentioned. In this chapter, it is given that examples from European and American states which has shore in Gulf of Mexico and it is given that the approach about capacity, causes and control of shoreline erosion. Additionally, soft and hard techniques of measures for erosion and analytical and numerical models for shore and shoreline erosion are discussed in detailed. In chapter 4, soil loss in Turkey and examples for coastal erosion are explained. In chapter 5, conslucions, which are determinated from literature studies, are discussed in countries of America and Europe Continents and Turkey. Key words: Soil erosion, coastal erosion, shoreline erosion, shore protection, sediment transport XI