Gülhane Parkı içindeki yapılar ve Alay Köşkü

Abstract

ÖZET Haliç ile Marmara Denizi arasında bulunan tarihi yarımadanın ucundaki burun, hemen gerisinde yer alan Topkapı Sarayı yerleşimi nedeniyle Sarayburnu olarak adlandırılmaktadır. Tezin ana konusu olan `Alay Köşkü`, 400 yıl boyunca Topkapı Sarayı'nın dış bahçesi olarak kullanılan Gülhane Parkı'nın içinde yer almaktadır. Sarayın etrafını çevreleyen Sur-u Sultani, Gülhane Parkı 'm da kuşatmakta ve parkın önemli karakterlerinden birini oluşturmaktadır. Alay Köşkü bu sur duvarının bir köşesindeki burç üzerinde yer almakta olup, tarihsel kimliği ve yapısal özellikleri nedeniyle koruma kavranılan kapsamında incelenmesi gereken önemli değerlere sahiptir. Giriş bölümünde, çalışma kapsamı, izlenen yöntem ve elde edilen bulgular hakkında bilgiler verilmiştir. Alay Köşkü'nün, Sarayburnu Bölgesinde, sarayı çevreleyen sur duvarları üzerinde konumlanmasından dolayı; bu bölgenin yapıya kattığı tarihsel önemi vurgulamak amacıyla ikinci bölümde Sarayburnu'nun, sosyo-ekonomik, kültürel ve tarihsel süreci irdelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde; Gülhane Parkı'nın Topkapı Sarayı bütünündeki yeri, park içindeki yapılarla birlikte incelenmiştir. Dördüncü bölümde; Alay Köşkü'nün konumu, tarihsel oluşumu ve mimari özellikleri irdelenmiş, bilimsel ölçme ve belgeleme yöntemleri kullanılarak mevcut durum analizi yapılmıştır. Yapının, hem kaynak araştırması hem de yerinde yapılan inceleme sonucunda ortaya çıkan bulgulara göre kronolojik analizi ve restitüsyonu hazırlanmıştır. Yapılan araştırmalar ve tesbitler sonucunda ise Koruma ve Restorasyon projesi hazırlanmıştır. Beşinci bölümde ise çalışmanın bir değerlendirmesi yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Alay Köşkü, Gülhane Parkı, Surlar, Topkapı Sarayı, Sarayburnu ıx

ABSTRACT Both the edge of the historical penninsula cape, located between Haliç and Marmara Sea, and Topkapi Palace settlement,situated just behind, is named Sarayburnu. `Alay Pavilion`, main theme of this thesis, is sited at Gülhane Park which has been used as external garden of Topkapi Palace for 400 years. Sur-u Sultani, encircling around the Palace, surrounds Gülhane Park, and forms one of the most important charesteristics of the park. Alay Pavilion, placed at one of the corners of a bastion (tower) on this city wall, has important values that need to be scrutinized under conservation concept approch due to its historical identity and structural features. Study scope, following method, and acquired findings are given in the introduction part. Since Alay Pavilion is positioned on the city walls surrounding the palace in Sarayburnu region, to emphasize the added historical value of this building to this region, Sarayburnu' s socio economic, cultural and historical development is studied carefully. In the third part of the study, position of Gülhane Park in Topkapi Palace is surveyed together with the other buildings in the park In the fourth part, situation of Alay Pavilion, historical formation and architectural features are exemined, existing condition analisis is made with using scientific measurement and documentation method. Cronological analisis and restitution project of the building are made according to the findings that come out from both written source of information and survey. Conservation and Restoration project is prepared after research and determination. Evaluation of the study is given in the fifth part. Key Words: Alay Pavilion, Gülhane Park, City Walls, Topkapi Palace, Sarayburnu