The Financial administration of an imperial waqf in an age of crisis: A case study of Bayezid II`s waqf in Amasya (1594-1657)

Abstract

ÖZET Bir Kriz Döneminde Amasya'daki Sultân II. Bayezid Vakfi'nm Mali İdaresi (1594-1657) Kayhan Orbay Tarih Bölümü Tez Yöneticisi: Dr. Eugenia Kermeli Haziran 2001 Bu çalışma, II. Bâyezîd'in Amasya'daki vakfının 1594-1657 tarihleri arasındaki iktisadi gelişimini incelemekte ve bu dönemdeki tarımsal krizin vakfın mali durumu üzerindeki etkisini araştırmaktadır. Ana gelir kaynağını neredeyse tamamen tarımsal üretimin oluşturduğu vakfın mali durumundaki değişiklikler ile dönemin tarımsal koşulları arasında karşılıklı bir ilişki oluşundan hareketle vakfın mali durumundaki değişikliklerin tarımsal koşullardaki değişimin bir yansıması olarak yorumlanabileceği ileri sürülmektedir. İncelenen dönemde vakfın mali durumundaki değişiklikleri belirlemek amacıyla vakıf gelir ve giderlerindeki değişiklikler vakfın muhasebe defterlerinin ayrıntılı analizi ile izlenmeye çalışılmış, tamamlayıcı kaynaklar olarak da mufassal tahrîr defterleri, evkaf defterleri, muhâsebe-icmâl defterleri, kuruluşun vakfiyyesi ve Amasya şer'iyye sicilleri kullanılmıştır. Kaynakların incelenmesinden vakfın onaltıncı yüzyılın son yıllarında ve onyedinci yüzyılın ilk yarısında mali güçlüklerle karşılaştığı sonucu ortaya çıkmıştır. Vakfın mali krizinin büyük Celâli isyanları ve terörünün yaşandığı dönemin istikrarsız ekonomik, siyasi ve sosyal koşulları ile aynı dönemde gözlenen nüfus düşüşü ve dağılması şeklinde kendini gösteren demografik dalgalanmayla yakından bağlantılı olduğu anlaşılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Vakıf, II. Bâyezîd, Amasya, Tarımsal Kriz, Dönüşüm, Onyedinci Yüzyıl, Vakıf Muhasebe Defterleri, Celâlîler

ABSTRACT The Financial Administration of an Imperial Waqf in an Age of Crisis: A Case Study of Bâyezîd H's Waqf in Amasya (1594-1657) Kayhan Orbay Department of History Supervisor: Dr. Eugenia Kermeli June 2001 This study examines the economic development of Bâyezîd JJ's waqf in Amasya between 1594-1657 and analyses the effect of the agricultural crisis on the financial administration of the waqf in this period. The study also points to a correlation between the changes in the financial situation of the waqf and the agricultural conditions of the period by the examination of the revenue and expenses of the waqf during the period under review through a detailed analysis of the account books of the waqf. As complementary sources, detailed survey (tahrîr) registers, registers of pious endowments (evkaf defterleri), muhâsebe-icmâl registers, the deeds of foundation (vakfiyye) and the court registers of Amasya (şer'iyye sicilleri) are also employed. The examination and analysis of the sources revealed that the waqf faced a serious financial crisis in the first half of the seventeenth century. It also appears that this crisis was closely related to the unstable economic, politic and social conditions of the period of great Celâli rebellions and terror as well as to the demographic fluctuations, i.e. decline in and displacement of rural population of Ottoman Anatolia at the turn of the seventeenth century. Keywords: Waqf, Bâyezîd II, Amasya, Agricultural Crisis, Transformation, Seventeenth Century, Waqf Account Books, Celâlîs. iv