Sarıkız pınar akımlarının matematik modeli

Abstract

ECE As Sarıkız Pınar Akımlarının Matematik Modeli. İzmir, 1974, Ege Üniversitesi, Mühendislik Bilimleri Fakültesi, İnşaat Mühen disliği Bölümü, Hidroloji ve Su Yapıları Yüksek Lisans Tezi 1. ÖZET İzmir kentine su temininde yararlanılacak Sarıkız Pınarları nın Köçekdeğirmeni akım rasat istasyonundaki verim ölçümleri sa dece üç yıl kadar bir süreye sahiptir. İyi sonuç vermediği için kapatılan bu istasyonun bazı gözlemleri de dizinin genel gidişi ile uyum göstermemektedir. Pınar verimlerinin muhtemel değişimini saptayabilmek amacıy la, uzun süreli gözlemlere sahip yağış istasyonları değerleri ile pınar verimlerinin bağıntısı çoklu doğrusal korelasyonla araştı rılmıştır. Akhisar yağışlarından yararlanılarak geriye 8 1929 yılına ka dar uzatılan tahmini pınar verimlerinin asgari 1.06 m3/sa, orta lama 1.19 m-yan ve i.40 m^/sn mertebesinde olduğu hesaplanmıştır. Akhisar yağışlarının zirvesi Aralık-Ocak aylarında oluşurken Sa rıkız Pınar verimlerinin biri, karstik kalkerlerden beslenme et kisiyle Mart* ta diğeri alüvyonlardan süzülen suların etkisiyle Ağustos Ha olmak üzere genellikle yıl içinde iki zirve meydana getirdiği görülmüştür. Ayrıoa otokorrelasyon ve spektral analiz gibi stokastik hid roloji yöntemleri uygulanarak pınar verimlerinin matematik mode li kurulmaya çalışılmıştır. Pınar verimlerinin muhtemel 4 veya 5 harmonikli kompleks bir periyodisiteye sahip olduğu ancak eldeki verilerin kısalığı dolayısıyla gerek deterministik gerekse stok astik unsuru anlamlı şekilde tayin etmek imkanı olmadığı görül müştür. Buna mukabil Akhisar yağışlarının biri tek harmonikli pe riyodik deterministik diğeri bağımsız stokastik iki unsurdan olu- c şan modeli saptanmış ve pınar verimi-yağış korrelasyonunun girdi si olarak düşünülmek suretiyle pınar verimlerinin dolaylı matema tik modeli kurulabilmiştir. Ancak Sarıkız Pınar verimlerinin ölçüldüğü Köçekdeğirmeni is tasyonunun kapatılmasından sonra aralıklı olarak yapılan ölçüm ler bu araştırmada elde edilen sonuçlarla uyuşmadığından Köçek*- değirraani istasyonu tekrar kurularak gözlemlere sürekli biçimde devam edilmesi ve güvenilir gözlem sonuçlarının yeniden değer lendirilmesi yoluna gidilmesi uygun olacaktır. iv

SGBjÂeS Modele mathematique du debit des sources Sarxkiz. İzmir, 1974, üniversite Eges Faculte' des Sciences da Öenie, Depart emeni; du Genie Civil, Th&se de M, S* sur l'hydrologie et l©s travaux hydrauliques 5 n.le RESUME Les observation a la station li«nnins@trique Koçekdeğirmenij qui jauge les debits des sources Sarxkiz que Von envisage d'ame- ner pour 1* alimentation en eau de la ville İzmir 8 se rapportent a une dure'e de ssiiement trois ans«. D'autre part, certains resul- tats des observation faites `a cette stat ion ; qui fut d'ailleurs abandonee sntre-tempss raesont pas compatibles avec Is allure geWrale de la variation des debits® La relation entre le debit des sources et les observations de precipitation `k longue dure'e est analysee par des correlations multiples iiniaires a fin d'estimer la variation probable du de^» bit des sources» Le prolongement des debits msnsuel^ jusqusâ 1929 1'side df. la regression sur la precipitation d* Akhisar indique un debit probable minumum de 1?06 m /sn5 moyen de 1,19 m /sn, maximum de 1.40 Bi`/sn» Le debit des sources Sarxkiz montre en general deux pointes par an8 lsune en Mars provenant da l5alimentation par des calcaires karstiqusset lsautre en lout provenant de 1* infiltra tion a travers les zones alluvionaires 5 tandis que la - precipita tion â Akhisar montre une semle pointe annuelle en Decembre ou en Janvier* On a essaye d'etabltr le modele mathematique du debit des sources `a lsaide des methodes dshydrologie stochastiqu©j oomme Is autocorrelation et lfanalyse spectrale» Le debit des sources sesble etre exprirae par une fonction periodique complex â 4 ou 5 harmoniques f mais I'insriffisance de la dure'e de observation ne permet... pas de determiner oonvenablement ni Is element rfeteraai- nistique2 ni celui stochastique de ce modele, -Par contre? le modele mathematique de la precipitation a Akhisar comprenant un eiement periodique a une seul© harmonique et un element stoçhas- tique independent fut etabli ets par l*intermediaire de la cor~ relation lineaire multiple entre la precipitation et le debit des sources, on a obtenu indirectement le aodele mathematique de ce dernier processPour-tant les mesures de debit ocoas ionellement effectuees apres l*abandonnement de la station limnimetrique ne montrent pas une oonsordance avec le modele ainsi determine et il apparait ne'cessaire de retablir la station de Köçekdeğirmeni pour obtenir des observation continues et depandables des sources et reviser les oalculsf»ur aboutir a. une conclusion definitive sur leur variation. -VI-