Bornova ekolojik koşullarında bazı haşhaş çeşitlerinin verim ve kaliteleri üzerinde araştırmalar

Abstract

- 34 - ÖZET Denemeler Bornova ekolojik koşullarında, 2 yıl (1932/1933 ve 1933/ 1934) 5 haşhaş çeşidi ile (1. Emiral-34, 2`1105 nolu ıslah çeşidi, 3.yerli- beyaz, 4»yerli-mavi, 5. yerli- pembe) tekrarlanmıştır. Tesadüf blokları deneme desenine göre, 5 tekerrürlü yürütülen denemelerde elde edilen bulgular aşağıda özetlen miştir. 1. Ve.jetatif Özellikler : Çeşitlerin bitki boyu, 2 yıllık ortalamalara göre 104.9 ile, 110.0 cm arasında değişmiştir. Denemelerin genel ortalaması, 1932/33»te 111.94 cm, 1933/34'de 103.02 cm olmuştur. En yüksek bitki boyunu ilk yıl 115.0 cm, ikinci yıl 104.9 om olmak üzere her iki yıl Emiral-34 çe şidi vermiştir. Denemede çeşitlerin yandal sayıları, iki yıl ortalaması olarak 1.5 ile 2.6 arasında değişmiştir. Yılların etkisi önemli çıkmış, ilk yıl ortalaması 2.76, ikinci yıl ortalaması 1.26 olmuştur. îlk yıl yerli-mavi (3»76), ikinci yıl yerli-beyaz (1.6), iki yıl ortalaması olarak ise yerli-mavi (2.6) en yük sek değeri vermiştir. 2. Generatif Özellikler ; Denemenin iki yıllık ortalaması olarak bit ki başına kapsül sayısı 2.5 ile 3.6 arasında değişmiştir. Yandal sayısında olduğu gibi yılların etkisi görülmüş, ilk yıl ortalaması 3.76, ikinci yıl ortalaması 2.26 olmuştur. Yerli-beyaz çeşidi ikinci yıl 2.6, yerli-mavi. çeşi di ise ilk yıl 4.7, iki yıl ortalamasında 3.6 değerini vererek üstünlük göstermiştir. Çeşitlerin kapsülde tohum veriminin, iki yıllık ortalaması 3.22 gr ile 3.39 gr arasında değişmiştir. îlk yıl 3.44 gr, ikinci yıl 3.70 gr/kapsül değeri elde edilmiştir. Birinci yıl 1105 nolu ıslah çeşidi 4.03 gr ile, ikinci yıl `Emiral-34 çeşidi 3.38 gr ile ilk sırayı, iki yıllık ortalamada ise yine 1105 nolu ıslah çeşidi 3.39, Emiral-34 çeşidi de 3.34 gr/kapsül ile en yüksek verime ulaşan iki çeşit olmuştur. Çeşitlerde bin dane ağırlığı, iki yıl ortalaması olarak farklı çıkmış ve 0.265 gr ile 0.314 gr arasında değişmiştir. Yıllar arası fark görülmemiş, denemelerin ortalaması 0.295 gr olurken, Emiral-34 0.314 gr ile en yüksek bin dane ağırlığı değerini vermiştir.- 35 - 3. Verim x Bitki başına kapsül verimi, iki yıl ortalaması olarak çeşitler arasında fark göstermiş ve 7.0 gr ile 3.4 gr arasmde değişmiştir. Yıllar arası fark önemli bulunmuş, ilk yıl ortalaması 9.20 gr ile ikinci yıl ortalaması 6.46 gr olmuştur» îlk yıl en düşük verimi gösteren Emiral-84 çe şidi, ikinci yıl 6.5 gr/bitki kapsül verimi ile, en yüksek değer (6.8 gr) veren yerli-pembe çeşidine yakın bir kapsül verdjni sağlamıştır. İki yıllık ortalamalara göre yerli çeşitlerden 3.4 gr/bitki, Emiral-84 ve 1105 nolu ıslah çeşidinden 7.0 gr/bitki kapsül verimi alınmıştır. Bitki başına tohum verimi denemeye alınan çeşitlşrde, iki yıl orta laması olarak 9.6 gr ile 11.3 gr arasında değişmiştir. îlk yıl ortalaması 12.40 gr/bitki, ikinci yıl ortalaması 3.34 gr/bitki olmuş, yıllar arası fark önemli çıkmıştır. Yerli-mavi çeşidi ilk yıl 14.4 gr, ikinci yıl 9.2 gr, iki yılın ortalaması olarak da 11.3 gr ile üstünlük sıralamasında birine i, yerli- beyaz çeşidi her iki yıl ikinci sırayı almıştır. 4» Teknolojik Özellikler : 1933/84 yılında saptanan tohumda protein içeriği yönünden çeşitler arasında fark görülmemiştir. Deneme ortalaması % 23.22 bulunmuş ve yerli-pembe fo 24» 5 ile Emiral-34 çeşidi f> 23.5 ile üstünlük sıra lamasında ilk iki sırayı almışlardır. Çeşitlerin tohumlarmdaki yağ oranının iki yıllık ortalamaları % 4S-.7 ile fo 49.6 arasında değişmiştir. Yılların etkisi önemli çıkarak ilk yıl f> 45.62, ikinci yıl fo 49.52 öeğerleri bulunmuştur. Yerli-pembe ve yerli-beyaz çeşitler ilk yıl fo 47.4, ikinci yıl fo 51.3 ve % 51.7, iki yılın ortalamasında da fo 49.6 yağ oranı ile ilk sıraları paylaşmışlardır. Denemede yerli-pembe çeşidinin yağ ve protein oranı yönünden en yük sek değeri vermesi dikkat çekici olmuştur. Denemenin ilk yılında (1932/83) yapılan analizlerde çeşitlerin kap sülde morfin oranları arasında fark görülmemiş, deneme ortalaması fo 0.642 bu lunmuştur. Çeşitlerin aralarındaki fark önemli olmamakla beraber, Emiral-34 çeşidi fo 0,631 ve 1105 nolu ıslah çeşidi fo 0.662 ile en yüksek değerleri ver mişlerdir. Bitki başına verimin deneme ortalaması 0.0533 gr'dir. En yüksek bitki başına verimi 0.0642 gr ile yerli-mavi çeşidi vermiştir.

- 36 - SUMMARY `The investigations on the yield and qualities of some poppy varie ties at Bornova ecological conditions` The experiments ?was conducted with five poppy variety : `Emiral-34, a true-breed line of number 1105, local-white, local-blue and local-pink`, at Bornova in 1932/33 and 1933/84» The results obtained from experiments conducted in a randomized complete block design. with five replications were summarized in the following : 1. Vegetative characteristics : The plant height ranged between 104.9 and 110 o 0 cm, as averaged on the two years, over all the varieties, The general mean for all the experiments were 111.94 cm and 103.02 cm for 1932/33- and 1933/34, respectively» The variety Emiral-34 had the highest plant height at two years, 115.0 and 104.9 cm, for first and second years, respectively. In the experiments the number of lateral branches ranged between 1.5 and 2.6, as averaged on the two years. The effects for years were found to be signifi cant and averaging values 2.76 and 1.26 for first and second years, respecti vely. Although the highest values were provided sy the local-blue for first year and local-white for second year, 3«76 and 1,6, respectively, in the case of average value of two years the local- blue had the highest one to be 2.6. 2. Generative characteristics : The number of capsule per plant ran ged between 2.5 and 3.6, averaged on two years. As it has been the number of the lateral branches, it was determined the effects for years to be signifi cant and the averages were 3.76 and 2.26 for first and second year, respecti vely. While the local-white variety had a value of 2.6 for first year, the local-blue was superior, having the values of 4.7- and 3.6 for first year and averaged on the two years, respectively. Overall the varieties the seed yield per capsule ranged between 3.22 and 3.39, as averaged on the two years and it was obtained the values of 3.44 and 3 « 70 gr per capsule for first and second year, respectively. The true-bred line of number 1105 and variety Emiral-34 were superior with their values of 4.03 and 3.33 gr for first and second year, respectively, By averaged on the two years, the variety Emiral-34 was superior, given a value 3.34 gr per cap sule o- 37 - The 1000 seed weight differed as averaged on the two years for all the varieties and ranged between O.265 and O.314 gr, No difference between the years was determined and while the general mean in related to all the experiments was 0.295, the variety Einiral-S4 gave the highest 1000 seed weight of 0.314 gr. 3 o Yield ; The capsule yield per plant differed among the cultivars and ranged between 7.0 and 3,4 gr, The difference between two years was found to be significant, becoming averagedly 9.20 and 6.46 gr for first and second year, respectively. The variety Emiral-34, having lowest productivity in the first year provided a capsule; `yield close to the local-pink variety given the highest value of 6<>3 gr in the second year by a capsule yield of 6.5 gr per plant. It was obtained the capsule yields of 3.4 gr per plant from local varieties but for Emiral-34 and the true-bred of number 1105 it was 7.0 gr as averaged on the two years. For the varieties experimented the seed yield per plant ranged bet ween 9.6 and 11.3 gr, averaging on the two years. It was obvious that the difference for two years was significant because the average values were 12.40 and 3.34 gr per plant for first and second year, respectively. The variety local-blue was superior with 14.4, 9.2 and 11.3 gr per plant for first, second year and averaged on the two years, respectively. In eaoh year the variety local-white was at the second level. 4. Technological characteristics : No difference among the varieties was found in terms of the protein content as determined in 1933/34. The mean related to experiments was found to be 23.22 f> and it was at the first and second level for the variety local-pink and the variety Emiral-34, 24.5 f> and 23.5 f>, respectively. The percent of oil content of the seeds for all varieties ranged between 45.7 % and 49.6 % as averaged on the two years. The year effects being significant, it was 45 «62 fo and 49.52 f> for the first and second year, respectively. The oil percents for the varieties of local-pink and 1-oeal-white, being at the superior level with together, were 47.4 f>, 51.3 % and 5L7 %, 49.6 fo for first, second year and averaged on the two years.- 38 - It was noticeable that the variety local-pink had the highest values of percent oil and protein in the experiment a At the first year of experiment, in the analysises it was determi ned no difference among the percents of morphine per capsule over all the varieties and the mean for experiment was O.642 fa» Although the difference among the cultivars was found to be no significant, the variety Emiral-84 and the true-bred line of number 1105 had the highest values together, 0.631 <fo and 0`6`62 %t respectively,, The general mean for the yield per plant was 0,0588» The variety local-blue had the highest value for the yield per plant with O.O642»