Dokuma kumaşlarda örgü tipinin ham kumaşın boyutları ve geometrik özellikleri üzerindeki etkilerinin araştırılması

Abstract

Üretilen kumaşın taşıdığı özelliklerin tasarlandığı biçim de olması, dokuma- işle minin kontrollü. olarak yürütülmesini gerek-' tirir. Bu kontrolü sağlayan temel noktalardan biri, dokuma çekme lerinin' doğru olarak tahmin- edilmesi ya da gerçeğe yakın bir bi çimde önceden he'sâplanmasıdır. Böylece özellikle iplik sıklıkla rının tezgah üzerinde ayarları hatasız olarak gerçekleş Girilebi lir, Bu araştırmada deneysel çalışma ve :teorik. analizlerle /bugü- ' ne '.--kadar- elde` -ed-i len bi lği lerin ışığında - çeşitli' konstrüksiyon özelliklerindeki kumaşlar için uygulanabilir basit bir besap yon-... temi, geliştirilmeğe çalışılmıştır. - Problem, tezgah üzerindeki kumaşın gerilimler altında bulun ması nedeniyle, iç bünyesinde oluşan karmaşık ku vvetler dengesinin, gerilimler ortadan kalkınca bozulması ve yeni bir dengenin- sağlan- ması yönünde-kumaşın boyut deği şimine uğramasıdır. Farklı örgüler- de kumaşı oluşturan ipliklerin bağlantı: düzenleri çok değişik ol duğundan, atkı ve çözgünün birbirlerine uyguladıkları kuvvetler, ipli `klerr üzerinde oluşan gerilim kuvvetleri ve.bu kuvvetlere bağ lı olarak ortaya çıkan denge, düzeni' örgüler arasında değişim gös termektedir. Bu, hem gerilimler ortadan kalkınca. oluşacak boyut değişimlerini hem de kumaş geometrisini, dolayısi ile kumaş yapı sını büyük ölçüde etkilemektedir.¦¦- 199 - ' Bu çalışmada, aaha önce Başer (1982) tarafından bezayağı örgülü kumaşlarda, kumaş geometrisini ve kumaşın boyut değişim lerini inceleyen bir teoriye bağlı olarak oluşturulan `Yaklaşık Teori`, temelinde, hem- bu teorik yaklaşımın çift katlı iplikten dokunmuş pamuklu kumaşlarda uygulanabilirliğinin araştırılması hep de benzer yaklaşımların 2/2 dimi ve 2/2 panama ile 1/3 kesiş- meli örgülerdeki kumaşlar için de -yapılması, amaçlanmıştır. '. Bu konudaki temel hareket noktası ise, örgü biriminde yer -alan. ip-. lik parçalarını kesişme noktalarında birbirleriyle birleştirilmiş olan düz, ri'jit ve uzayabilir.özellikte.; daire kesitli çubuklar, o - larak' kabul etmek ve örgü tekrarına giren ipliğin, iki ucu saptan mış (ankastre) bir şekilde orta noktadan bir kuvvet etkisi altın da kaldığını varsaymak olmuştur... ' Çalışmanın amacına uygun olarak, haşılın çözgü iplikleri üzerindeki karmaşık etkisinin söz -konusu olmadıği çift katlı pa muk iplikleri materyal olarak seçilmiş, başta Örgü olmak üzere, çözgü sıklığı, atkı sıklığı, atkı numarası ve çözgü gerilimi fak törlerinin çeşitli seçenekleri dikkate alınarak, Saurer 100 W tip- - li mekikli tezgahta, 96 değişik kombinasyonda iokuma işlemi ger çekleştirilerek, kapsamlı. bir deneysel çalışma yapılmıştır. Doku ma sırası ve sonrasında belli yöntemlerle çeşitli kumaş paramet releri ölçülmüştür. '. Yapılan istatistiksel analizlerle örgünün dokuma çekmeleri- 200 - * ; «üzerindeki 'büyük: önemi kanıtlanmış, ç özgü gerilimi hariç diğer faktörlerin özellikle atkı yönündeki çekmeleri önemli ölçüde et- kiledikl'eri saptanmıştır. Atkı yönünde.toplam çekmenin en çok çözgü sıklığından, atkı yönünde gerilimli kumaşa, göre ham kacıaş çekmesinin en çok atkı numarasından, ç özgü yönünde toplam `çekme nin, en çok örgüden, ~ çözgü yönünde gerilimli kumaşa göre ham* ku maş çekmesinin de en çok atkı' sıklığından etkilendiği görülmüş tür. Çözgü yönünde toplam çekmede diğer faktörlere göre örgünün çok 'bü yük bir etkisinin olduğunu, vurgulamak gerekir. Çözgü geriliminin! diğer faktörler, yanındaki etkisi -daha küçük -kalmıştır.- Yapılan- ;.- korelasyon ve regresyon' analizleri ile- farklı çözgü sıklığı ve. farklı örgülerde, atkı sıklığı ile çözgü geriliminin dokuma çek- meleri ile aralarındaki ilişkinin gücü ve -biçimi helirenmiştir. Burada elde edilen'! önemli `bir bulgu, söz ©dilen i İi skilerin sdo- rusal olmayan bir modelle daha iyi t etiısil edildiği âir. lu'soüuç, daha sonra-.yapılacak çalışmalarda yönlendirici olması bakımından önemlidir. *. ', '. '.``'.. ` Deneysel olarak saptan®© veriler teorik analizle de inçe- » lenerek, ?Ya1claşık Teori `nin pamuklu kumaşlarda pratik olarak uj`- /[_ gulanabileceğini gösteren önemli sonuçlar bulunmuştur. Diğer örgüler için yapılan yaklaşımlardan iyi' sonuçlara u- laşılamamış olduğundan hu konuda daha kapsamlı çalışmalar yapıüna- s-a- gerekecektir...

SuUMmARY, The requirement that; the properties of a cloth being' -produced are` as designed makes it necessary for the weaving process to be carried out under control. One of the main points providing this control is the «carrect prediction of weaving contractions' or their having been calculated beforehand in away' quite '-close to the' reality. Thus, the settings of the thread spacings on the loom, in particular*. can be realized as faultless. - In this work, -through- an experimental work and some ¦-theoretical-- -_ analyses^.an. atjfeompt is made to develop â. simple me t.hptl.{of J ' ; `ealculationi` in fhe light of; prior knowledge, for those cloths ' ¦. -. *..., -- -having various constructional, properties. `.'; ` '-`.'.' The problem is the change of the state of equilibrium between complexforces developingwithin the. body of.cloth as oh the loom when the.stresses are released and the change of its.. dimensions in a way to attain a new state of.equilibrium.; As the.interlacing of the threads forming cloths of different weave are 'Vr^n^t.e.different, the forces that the weft and warp, subject...upon each other, the tensions developing on the yarns and the equilibrium state conditioned by these forces show a variation between the weaves. This greatly affects both the' dimensional changes.th,a t will occur after the tensions are/lifted up and` the geometry of cloth, and as T» C -..-.'...........--... ` «iBffiKÖ?aETîM KUKUi.1.-...-....¦...-, - 202 - a consequence of this, the `cloth structure. In this work, on the basis öf an `Approximate Theory` developed by Baser (1982) in connection with a theory studying t h© cloth geometry and the changes in cloth dimensions for plain ' weave cloths, it is aimed, `both` to examine the applicability of this theoretical approach to cotton cloths woven with' two' fold yarns and also to make, a similar treatment for cloths woven in weaves such as 2/2 'twill, 2/2 matt- and 1/3 intersection. fhe principal starting. point in thi s connection have been the assumpt ions that. the yarn sections in the weave repeat are straight rods of-rigit and extensible character `with circular cross ^sections, joiped together at intersection points and that the yarn işeluâ#i : in; the weave repeat is Ji.ke e('beam fixedat the' ends and loaded by a force acting in the middle* -,;.. ' -,. ;..'..' '¦,¦:¦ ¦¦¦'¦* ' Two fol-d^cotton yarns had been chosen as the ffiaterial.of' the work in which the Complicated effect of the size on the warp.. yarns was out.of the question, in conformity with the aitaa of the wor^ and an extensive experimental work was undertaken -by weairing cloths, oh a Saurer 100 W conventional loom in 96 different. combinations taking due care of the various alternatives of the ' ¦ '. ' ' ¦' ¦ m^1- ¦... ¦...... xiz. j{ ¦ i « ¦ j» ' factors such as the weave being the first, and warp sett, weft set*', J weft. -. '. count and weayihg tension. Various cloth parameters were measured ¦'''»¦'.' *..- during and after weaving, according to the contain methods.- r- 203 - '- / The important, role of the weave upon the weaving contraction has `been verified by the statistical analyses carried out, and it i has been found that other factors excluding the warp tension effect I greatly the contractions, particularly those in the weft- direction. It;has been observed that the total weftr/ay contraction is most affected by the warp sett; that weftway contraction ©f the grey cloth in comprasion to its strained state is. most affected by the weft count; that the total warpway contraction is' most affected by the weave and that the warpway contraction of the grey cl#th in ;. comprasion to its strained state is most affected by 'the. weft sett... 'It must also bep^hâsdzed- that the weave' has the. great est effect among` other` f act or ş. on the r to fal warp way c on t rac t i da '. The ef f e c t. of the warp tension has remained small as compared with that `-.öf` * the. other factors*. The. power and the eharacteriştics»of the relaUöns of the weft sett and warp tension to weaving contraötionö at different warp setts and weaves have been defined' through the eorelat ion and regression analyses carried out. An important finding obtained here ' is that the relations mentions can be better represented %j a non- linear model> This result is important as being ilİuiÖaât^Bg in subsequent- work.. `..` ` The data obtained experimentally have also been examined by theoretical analyses and' conslusions obtained showing that the `Approximate Theory` can be applied pratically to cotton fabrics- 204 - as well. As approximate results could, not have been obtained, from the attempts for other weaves, it will be, necessary to carry out more extensive work on this 'subject*