Paradigm regained the hutchinsonian reconstruction of trinitarian protestant christianity (1724-1806)

Abstract

ÖZET KAZANILMIŞ PARADİGMA TESLİS TİPİ HRİSTİYANLIĞIN HUTCHINSONCILAR TARAFINDAN YENİDEN YAPILANDIRILMASI (1724-1806) Derya Gürses Doktora, Tarih Bölümü Tez Yöneticisi: Dr. C. D. A. Leighton Aralık 2003 Son zamanlarda, onsekizinci yüzyıl düşünce tarihi uzmanları arasında Aydınlanma düşüncesinin dini ve tutucu tarafını ortaya çıkarma konusunda gözle görülür bir çaba gözlenmektedir. Hutchinsonculuk, onsekizinci yüzyılda ortaya çıkan Ortodoks bir akım olarak, Aydınlanma düşüncesinin fideist ve rasyonel güçlerin savaş alanı olduğu fikrine bir örnek oluşturur. Bu tez, Hutchinsonculuk düşüncesinin nasıl ve neden ortaya çıktığını, zaman içindeki değişimini ve düşüşünü açıklamayı amaçlamıştır. Hutchinsoncular onsekizinci yüzyıl entellektüel ortamına heterodoks çevrelere açtıkları savaş ile girdiler. Hutchinsonianism birçok dala sahipti ve bunların hepsinin temelinde Hristiyan Teslisi yatar. Bu dallara örnek verilecek olursa; Teslis tipi kozmoloji, Newtoncu kozmoloji ve doğal dine alternatif olarak hazırlanmıştı. İbraniceye dayanan dilbilimsel meal metodu ise Eski Ahit'teki Teslis unsurunu ortaya koymaya yönelikti. Hutchinsoncılar tarafından gösterilen çaba Ortodoks Protestan kimliği yeniden yorumlamaya yönelikti. Bu amaç doğrultusunda kullandıktan ivmetodlar şunlardı: Aydınlanma düşüncesi epistemolojisinin yeniden ele alınması, Kabalayı çağrıştıran bir tür Eski Ahit meali, ve Protestanlığa uygun olarak kutsal kitabın otoritesini yeniden kurma çabasıdır. Hutchinsonculuğun onsekizinci yüzyıl boyunca ele alınması bize bu düşünce akımının doğuşu kadar düşüşü konusundaki soruları cevaplamamızda yardımcı olur. Bu akımın farklı nesillerindeki takipçilerinin karşılaştırılması zaman içerisinde beliren değişmeleri ortaya çıkarır. Yüzyılın sonlarına doğru, Hutchinsoncular sistemin ana kollarından vazgeçmeye başlamışlardır. Bu tezde tartışılan ilk sebep, entellektuel tartışmalardaki başarısızlıklarıdır. Buna örnek olarak İbranice çalışmaları verilmiştir, ikinci olarak, bazı tepkisel tavırların azalmasıdır. Buna örnek olarak, giderek kaybolan karşı-Newtonculuk verilmiştir. Üçüncü olarak, Hutchinson'un kendisini ve düşünce sistemim sahiplenme konusunda giderek artan bir gönülsüzlük kendini göstermiştir. Buna sebep, Hutchinson'un takipçilerinin genel Ortodoks amaçlara konstantre olmayı tercih etmeleridir. Bu akımın yok olma problemi, onsekizinci yüzyılda Fransa ve Amerika tarafından beslenen devrimci fikirlere giderek artan bir tepki olarak tutucu politikalarla birlikte ele alınmıştır. Bu tezde tartışılan, Hutchinson'un sisteminin profilini yumuşatmaya yönelik istek ve çabaların bu son dönemde yerini bu akımın geniş Ortodoks çevrelerle birleşmesine bırakmasıdır. Anahtar kelimeler: Hutchinsonculuk, Teslisci, Kosmoloji, İbranice, onsekizinci yüzyıl, Ortodoks.

ABSTRACT PARADIGM REGAINED THE HUTCHINSONIAN RECONSTRUCTION OF TRINITARIAN PROTESTANT CHRISTIANITY (1724-1806) Derya Gürses Ph.D., Department of History Supervisor: Dr. C. D. A. Leighton December 2003 Recently, there has been a considerable attempt by historians of eighteenth-century intellectual history to present the religious and conservative side of the Enlightenment thought. Hutchinsonianism, as an eighteenth-century orthodox movement, provides an example of the argument that the Enlightenment was a battlefield of fideistic and rationalistic forces. This dissertation aims to explain how and why a movement such as Hutchinsonianism came into being, changed and eventually died. Hutchinsonians crusaded their way into the eighteenth- century intellectual arena with their relentless war against heterodoxy. The Hutchinsonian system had many branches and all of them had their foundations in the idea of the Christian Trinity: for example, a trinitarian cosmology designed as an alternative to Newtonian cosmology and natural religion, a certain Hebrew linguistic method to highlight the trinitarian promise in the Old Testament. The attempt made by the uHutchinsonians can be seen as one to redefine orthodox Protestant identity, by making use of a re-assessment of Enlightenment epistemology, an almost cabbalistic method of dealing with the Old Testament text, and the reinstatement of the authority of the Book in a proper Protestant fashion. A survey of Hutchinsonianism over the eighteenth century provides answers to questions about the demise of the movement as well as its genesis. An examination of the different generation of followers exhibits the reasons for change in the movement over time. Hutchinsonians later in the century were more and more willing to dispense with or play down parts of the system for various reasons. It will be argued here that, firstly, they lost the battles they were engaged in some fronts like Hebrew studies; secondly, some of their reactionary attitudes became redundant, such as anti-Newtonianism, and thirdly, there developed a reluctance to embrace Hutchinson and his whole system, in order to be able to concentrate more on being relevant to the general cause of orthodoxy. The question of the movement's demise is presented in association with the increasing conservatism of the late eighteenth century, in response to the revolutionary ideas fed by abroad: France and America. It will be argued that the willingness to try to ameliorate the public profile of Hutchinson's system led itself to the movement's submergence within a wider orthodoxy. Keywords: Hutchinsonianism, Trinitarian, Cosmology, Hebrew, eighteenth- century, Orthodox. m