İzmir bölgesi mandarinlerinin mikro-element durumu üzerinde araştırmalar

Abstract

-63- ÖZET Ülkemiz ekonomik koşulları ve doğal yapısı itibariyle bir tarım ülkesidir. Tarımsal üretim gelişmekte olan ekonomimizin temel kaynağıdır. Bu nedenle tarımda saklanan her türlü gelişme diğer alanlarda gerçekleştirilmekte olan atılımlara hız ve güç vermektedir. Ülkemizin ekolojik koşulları her türlü polikültür tarım uygulamasına imkan vermekte, pek çok ülkeye nasip olmayan tarımsal ürünlerin ülkemizde yetişmesi tarmsal potansiyelimize büyük boyutlarda güç katmaktadır. Tarımsal ürünlerimiz içinde turunçgillerin payı çok büyüktür. Turunçgiller içinde Özellikle mandarin üretimi ve tüketimi önemli yer tutar. Mandarin meyve türünün iç tüketimi dışında 21.607.000 Bolar(l984'de) gibi bir döviz kaynağı sağlaması nedeniyle yetiş tiricilikte modern teknolojinin uygulanmasının yanında, ürün miktarını arttırmak ve kaliteyi yükseltmek için beslenme düzeni ve dengesinin optimum düzeyde tutulması zorunlu bulunmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada, İzmir bölgesi mandarin plantajlarmda yer yer sorun olan, temelde beslenme ile ilgili metabolizma olay larında ayrı bir yeri bulunan ve pek çok araştırıcının da ısrarlı çalışmalarına konu olan mandarinlerin iz elementlerle beslenme durumunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada İzmir bölgesinde Bornova, Gümüldür, Seferihisar, Emiralem ve Menemen mandarin plant ajlarında 90 adet toprak (0-25 ve 25-50 cm derinliklerden), 90 adet de yaprak(yaprak ajrası ve yaprak sapı) örneği alınarak, toprakların tarım uygulamalarına etkin toprak nitelikleri ve bazı besin maddeleri içerikleri(pH, CaCO-, bünye, organik madde, toplam eriyebilir tuz, toplam-I/T ve faydalı fosfor, Fe, Cu, Zn, Mn ve Bor) ile bitkilerden alman ör neklerde de iz element içerikleri(Fe, Cu, Zn, Mn ve B) tayin edilmiş, ilgili değerlendirmelerle toprak bitki ilişkileri uygun yöntemler kullanılarak araştırılmıştır. - Mandarin.planta.jlarının toprak nitelikleri: Mandarin plantajları toprakları 6,10-7,90 arasında hafif asit ile orta alkalin arasında reaksiyonlarda bulunduğu, dağılım açısından nötr karakterin hakim olduğu(0-25 cm derinlikte % 71,2' si, 25-50 cm derinlikte % 65,9'u) izlenmiştir.-64- I'! Mandarin bahçeleri topraklarının % 0,030-0,180 arasında değişen değerlerde toplam eriyebilir tuz içerdikleri, genelde tuzluluk yönünden bu toprakların bir sorunu bulunmamıştır. Toprakların organik madde içerikleri ise % 0,13-6,42 (0-25 ve 25-50 cm derinliklerde) arasında değişen değerler ola rak, 0-25 ve 25-50 cm derinliklerden alınan örneklerde sırasıyla % 66, 6' sının humuslu ve % 75' inin humüsce fakir olduğu göz- 1 enmiştir. Toprakların bünyeleri genelde tınlı bulunmuştur. Toprakların toplam-K içeriklerine gelince, yine 0-25 ve 2 5-50 cm derinliklerden alınan örneklerde %0,039-0,322 arasın da yer alan değerler saptanmıştır. Yapılan değerlendirmede 0-25 cm derinliklerde f 44,4' ünün azotça iyi 25-50 cm derinlik lerde ise f 31,8* inin azotça fakir olduğu belirlenmiştir- Mandarin plant ajlarının alınabilir P kapsamları 0,2- 20,4(her iki derinliğe göre) ppm bulundu. Yapılan değerlendir meye göre 0-25 ve 25-50 cm derinliklerde sırasıyla % 84,4'ü ve % 45, 4' ünün yapılacak herhangi bir fosforlu gübreye gereksinim duyulmadığı incelenen ilgili analiz sonuçlarından anlaşılmakta- d ır. - Mandarin plantajları topraklarının iz element içerikleri : İzmir bölgesi mandarin plantajlarında 0-25 cm ve 25-50 cm toprak derinliklerinde; Faydalı Fe : 20,05-3,1 ppm Faydalı Cu : 0,96-22,20 ppm Faydalı Zn : 0,60-24,60 ppm Faydalı Mn : 5,0 -29,5 ppm Faydalı B : 6,00-25,50 ppm değerleri arasında bulunmuştur. İlgili listelerde sergilenen bu değerlere göre toprakların Fe içeriklerinin 0-25 ve 25-50 cm derinliklerde sırasıyla fa 6,6 ve f 11,3'ü.nün bu besin elementi için kritik değer olan 4,5 ppm' in (Chapman' a göre) altında f 93,4 ve 99,7' sinin de üzerinde bulunduğu görülmektedir. Toprakların faydalı Cu içerikleri bakımından alman tüm toprak örneklerinin topraklar için 0,2 ppm olarak kabul edilen kritik değerin üzerinde bulunduğu bu nedenle mandarin bahçele rinde Cu noksanlığı sorunu olmadığı gözlendi.-65- Topraklarm faydalı Zn içerikleri `bakımından ise y ir. e de rinliklere göre sırasıyla %> 4,4 ve 34,1' i kritik değer olan 0,8 ppm'in altında diğerleri de bu değerin üzerinde bulunmaktadır. Toprakların faydalı Mn içerikleri de alman tüm örnekler de her iki derinlikte 1,2 ppm olan kritik değerin üzerindedir. Topraklar faydalı B kapsamları açısından ise Malavolta1- n m meyve ağaçları için verdiği 0,1-2,5 ppm değerleri ile karşı- laştırılırsa İzmir bölgesinde yer alan mandarin bahçeleri top raklarının Bor kapsamları yeterli düzeyde, hatta bazılarının bu değerlerin çok üzerinde faydalı bor içerdikleri görülmüştür. Bu nedenle Balçova gibi yörelerde bor toksikliğinin söz konusu olduğu anlaşılmıştır. - İzmir bölgesi satsuma mandarinlerinin iz element içerikleri : İzmir bölgesi mandarin plant a jl arından alman yaprak (aya) ö rnekl erinin; 40-260 ppm 2-36 ppm 10-48 ppm 5-40 ppm 20-288 ppm değerleri arasında değişmektedir., Bu değerlere göre İzmir bölge si satsuma mandarinlerinin Chapman1 m verdiği kriterlere göre incelenen iz elementleri bakımından; Fe içerikleri Cu içerikleri Zn içerikleri Mn içerikleri B içerikleri de Fe'de Cu'da Zn'da 4, 4' ünün 6,7 'sinin 64, 4' ünün 33, 3' ünün 44, 4' ünün 31,1' inin 53,3'ünün 48, 81 inin 4, 4 'ünün 0,7' sinin - 2,2'sinin Mn'da 72,72' sinin B'da JJâ. - Eoksan - - Düşük 27, 20' sinin 64, 4 'ünün Yeterli 20,0' sinin fazla 15, 5' inin çok fazla düzeylerde beslendikleri görülmektedir. Bu değerler Bor dışında diğer iz elementleri bakımından bazı mandarin bahçelerinde iz ele ment noksanlık sorununun varlığı belirlenmektedir. Bor açısından ise bazı bahçelerde toksik etki düzeylerinin söz konusu olduğu ortaya çıkmaktadır.-66- - Yaprak sapı iz element içerikleri: Mandarin bahçelerinden alman yaprak sapı örneklerinin iz element içerikleri de; Fe'in Cu'un Zn'nin Mn'nin B'un 40-175 ppm 2-60 ppm 10-45 ppm iz-45 ppm 32-136 ppm değerleri arasında yer almaktadırlar. Bu değerler yaprak ayası değerleri ile karşılaş t ir il ir s a `büyük bir benzerliğin bulunduğu görülür. Nitekim yaprak ayası ve yaprak sapında izlenen; Toprak organik maddesi ile yaprak sapı Zn içeriği, Toprakta toplam-N ile yaprak sapı B içeriği, Toprakta toplam-K ile yaprak sapı Zn içeriği, Toprakta faydalı Cu ile yaprak sapı Cu içeriği, Toprakta faydalı Zn ile yaprak sapı Zn içeriği } arasında saptanan ilişkiler (yaprak ayasında olduğu gibi) buna örnek olarak gösterilebilir. - Toprak-bitki ilişkileri; İzmir bölgesi mandarin pl ant a jl arından alman toprak ve mandarinlerden alman yaprak örneklerinin analizleri ile elde edilen değerler arasında toprak-bitki ilişkileri araştırıldı. - Toprakta iz element içerikleri ile bitkide iz element içerikleri arasında ilişkiler : İz elementler açısından toprak-bitki ilişkileri diğer be sin maddelerinde olduğu gibi önem taşır.. Ancak bu çalışmada yal nız toprağın faydalı Cu içeriği ile yaprağın Cu içeriği, toprağın faydalı Zn içeriği ile yaprağın Zn içeriği toprağın faydalı B içeriği ile yaprağın B içeriği$ arasında önemli ilişkiler bulunmuş bu ilişkilerden faydalanarak yapraklar için verilen sınır değerlerinin ilgili regresyon denk lemlerinde yerlerine koymak suretiyle toprak sınır değerleri saptanmıştır. Yapılan bu işlemlere göre bu çalışmada mandarin toprakları için; Cu'a ait Y» 3, 68+0,489x(r-0,453XX) şeklinde bulunan denk- 1 emden, ^0,6 ppm noksan 0,7-2,7 ppm arası düşük 2,7-23»! ppm arası yeterli 23,1-33» 4 ppm arası fazla `y 33» 4 ppm çok fazla sınır değerleri,-67- Zn'ya ait Y=23,9+0,599X(r=0,299) şeklinde bulunan denk- lemden(25-50 cm derinliğe göre): ^0,16 ppm düşük 0,17-127 ppm arası yeterli 127-294 ppm arası fazla N. 294 ppm çok fazla sınır değerleri, B'a ait Y= 4,9+53, 5X(r=0,802xx) şeklinde bulunan denk- 1 emö en : ^0,13 ppm noksan 0,13-0,28 ppm arası düşük 0,28-1,78 ppm arası yeterli 1,78-3,46 ppm arası fazla V 3» 46 ppm çok fazla sınır değerleri saptanmış bulunmaktadır. Çalışmada bu nitelikteki ilişkiler dışında bazı toprak örnekleri ile(pH, CaCO,, organik madde, toplam-F ve faydalı-P gibi) bitki örneklerinde bulunan iz element içerikleri arasında önemli ilişkiler bulunmuştur. Öz eli iki e (0-25 cm derinlik için): topraktaki toplam-F ile yapraktaki Cu, topraktaki CaCO., ile yapraktaki B, topraktaki toplam-N ile yapraktaki B} 2 5-50 cm derinlik için; topraktaki faydalı-B ile yapraktaki Mn, topraktaki organik madde ile yapraktaki Mn topraktaki CaCO., ile yapraktaki B» topraktaki toplam-K ile yapraktaki B topraktaki faydalı-P ile yapraktaki B, arasındaki ilişkiler dikkat çekicidir. Aynı şekilde bazı toprak nitelikleri ile daha net ilişkiler yaprak sapı ile de izlenmiş tir. Bu şekilde saptanan ilişkiler, bitkilerin iz element içe rikleri ile ilgili değerlendirmelerde önemli açıklayıcı bilgi ve kaynaklar olabileceği bir kez daha yinelenmiş bulunmaktadır.

-68- ZUSİMMBNPASSUMG Mit seiner natürlichen Beschaffenheit und seinen wirt- schaftlichen Gegebenheiten ist unser Land ein Agrarland. Die Agrarproduktion stellt Basis für unsere V.'irtschaft dar. Deshalb treibt jede Entwicklung in der Landwirtschaft andere Sektoren schnell und kraeftig voran. Ekologische Bedingungen `unseres Landes macht es möglich, jede Art der Pflanzenproduktion zu betreiben. Deshalb ist eine breite Scala an landwir t s chaftl iş enen Kulturen vorhanden, die in vielen Laendern nicht zu sehen sind. Dies verleiht unserer landwirtschaft Staerke. Citrus nimmt bei Agrarproduktion einen grossen Anteil ein. Dabei mangiert Mandarinen-Produktion und-Verbrauch am ersten Platz. Ferner betraegt die Devisseneinnahmen der Mandar in en im Jahr 1984 Ca. 21.607.000 U.S. Dollar. Beim Anbau verschieder Mandarinensorten ist die Anwendung moderner Technologien not- wendig, Ferner ist es notwendig den Ernaehrungszustand und- Balans auf einem Optimum zu halten, um sowohl die Produktion und als auch die Qualitaet der Früchte zu erhöhen. Aus den oben erwachten Grimden vrurde notwendig, in dieser Arbeit die Ernaehrung der Mandar inen im Raum İzmir mit den Mikronaehr- stoffen zu untersuchen. Genannte Probleme trifft man in hies- igem Raum. an. Mikronaehrstoff-fragen der Mandarinen nimmt im metabolisehen Geschehen einen vrichtigen Platz ein und dieses Problem wird ein problem verschiedener Forscher, die sie immer w i eder anzieht. Bei dieser Untersuchung dienten als Material 90 Böden- proben( jeweils aus 0-25 und 25-50 cm schiehten entnommen) und 90 Blatt proben(Blaetter und Stiel), die im Raum İzmir aus den Mandarienplantagen in Bornova, Gümüldür, Seferihisar, Emiralem und Menemen entnommen vorden sind. Dabei vrurden in den Proben Bodeneigenschaften und Raehrstoff-Mengen(pH,CaCO-, Struktur, organiseher Gehalt, Gesamt-lösliche-salze, Gesamt-N, pflanzen- verfügbares Phosphor,. Fe, Cu, Zn, Mn und Bor) bestimmt. Für die verwertung der Ergebnisse vurden geeignete methoden angewandt, um die Verhaeltnisse zwischen Boden und Pflanze zu untersuchen.-69- Die Bödenei/renschaften der Mandarinenplantagen: Der pH-Vert der untersuchten Böden bewegt sich zwischen 6.10-7.90, bzw. dem leicht sauer und mittel alkalischen. in der Mehrheit waren Böden neutrol(u.zwar 71.2 fi> der 0-25 cm Böden und 65.9 fi der 25-50 cm Böden). Die Böden der Mandarinenplantagen enthalten zwischen 0.030-0.180 fi Gesamt-lösliche-Salze. Somit sind bei den Böden k eine salzprobleme vorhanden. Der Gehalt an organischer masse der Böden bewegt sich zwischen 0.13-6.42 #(Bei den Schichten 0-25 und 25-50 cm's). Die aus 0-25 und 25-50 cm Schichten entnommene Böden war en der Reihe nach 66.6 fi:- humusreich und 75 fi humusarm. Allgemein sind die Böden lehmig. Bei den Proben, die aus 0-25 und 2 5-50 cm entnommen sind, betrugen Gesamt-N-Gehalte der Reihe nach 0.039-0.322 fi. Bei der Auswertung ergab sich, dass 44,4 fi> der 0-25 cm Proben ausreichende N-Mengen und 31.8 fi der 2 5-50 cm-Proben I?- arm sind. Verfügbare P-Mengen der Mandarinen plantagen bewegten sich(nach 2 Schiehten) zwischen 0.2 und 2 0.4 ppm. Bei 0-25 cm-Proben brauchten 84.4 fi> und bei 25-50 cm Proben 45.4 fi- keine P-Düngung. Mikronaehrs t off gehalt der Böden bei den Mandar inen-.plantagen : Bei einer Tiefe von 0-25 cm und 25-50 cm wurden auf den Böden der Mandarinenplantagen in İzmir folgende werte ermittelt: Verfügbares Pe : 20.05-3.1 ppm Verfügbares Cu : 0.96-22.20 ppm Verfügbares Zn : 0.60-24.60 ppm `Verfügbares Mn : 5.0-29.-5 ppm Verfügbares B : 6.00-25.50 ppm Der Grenzwert für Eisen betraegt nach Chapman 4.5 ppnı Fe. Der Reihe nach sind von den 0-25 und 25-50 cm. Böden 6.6 fi und 11.3 fi unter dem Grenzwert, waehrend 93.4 fi< und 99.7 fi der Böden über dem Grenzwert Liegen. Der Grenzwert für Kupfer betraegt 0.2 ppm, wonach aile Bödenproben über diesen wert liegen und somit aile als ausrei- chend mit Cu ver sor gt sind.-70- Die verfiigbare Zn-Gehalte der Böden sind der Tiefe nach mit 4.4 und 34.1 fo unter dem Grenzwert, die Mehrheit der Böden 1 i eğen uber dem Grenzwert von 0.8 ppm Zn. Die verfügbare Mn-Gehalte der Böden bei den beiden Schichten liegen über dem Grenzwert von 1.2 ppm. Für verfügbares Bor gibt Malavolta den Grenzwert für Obstbaeume als 0.1-2.5 ppm B an. Von diesem Grenzwert ausgehend weisen aile Bödenproben der Mandar inenga erten ausreichend Bor auf. Sogar enthalten einige Proben hohe B-Mengen. So kann inan in Bal ç ova B-îoxititaet antreffen. Mikronaehrstoffgehalte der Satsuma-Mandarinen im Ramı İzmir : Die entnomenen Blaetter(ohne Stengel) der M and ar in en- plantagen im Raum İzmir enthalten die folgenden Mikronaehr- stoff-Kengen: 40-260 ppm 2-36 ppm 10-48 ppm 5-40 ppm 20-288 ppm Fe-Gehalte Cu-Gehalte Zn-Gehalte Mn-Gehalte B-Gehalte Die Ernaehrung der Mandarin enbaem e sieht nach den obigen Srgeb- nissen und den Grenzwerten von Chapman wie folgt aus(Frozentual ausgedrückt) : Bei Eisen Bei Kupfer Bei Zink Bei Mangan Bei Bor (in c,'.) Aus diesen werten kann man entnehmen,dass die Mandarinen- gaerten mit Bor ausreichend versorgt sind bzw- in geringem Masse Toxititaete anzutreffen sind, waehrend die Gehalte an anderen Mikronaehrstoffe bei einigen Orten mangelhaft sind.-71- Mikronaehrstoffmengen bei Stengel; Die Stengelproben verschiedener Kandarinenplantagen wiesen folgende Mikronaehrstoffgehalte auf: Eisen Kupfer Zink Mangan Bor 40-175 ppm 2-60 ppm 10-45 ppm vonspur-45 ppm 32-136 ppm Die Aehnlichkeit faellt auf, venn man die obigen Werte mit denen der Blaetter(ohne Stengel) vergleicht. Dazu können fol gende Beziehungen sowohl bei Blatt als auch bei Stengel als Beispiel aufgeführt werden: Zvischen - dem org. Gehalt und den Zn-Gehalt des Blattstengels, - dem Gesamt-N des Bodens und dem Zn-B-Gehalt dee Stengels, - dem verfügbarem Cu-Gehalt des Bodens und dem Cu-Gehalt des Stengels, - dem verfügbarem Zn-Gehalt des Bodens und dem Zn-Gehalt des S t engels. Die Beziehungen Zwischen Boden-Pflanze; Eoden-und Blattanalysen aus den Kandarinenplantagen brachten Verte, wobei die Beziehungen zwischen Boden und Pflanze erforscht sind. Die Beziehungen Zwischen den Mikronaehrstoffgehalte der Pflanze und denen der Böden: Die Mikronaehrstoffe spiel en bei Boden-Pflanze eine wichtige Rolle. Bei der Arbeit wurden zwischen - Cu-Gehalt des Bodens und dem der Pflanze, - dem verfügbaren Zn-Gehalt des Bodens und dem der Pflanze und - dem verfügbaren Bor des Bodens und dem der Pflanzen statistisch gesicherte Beziehungen gefunden. Unter Rücksicht- nahme auf die Grenzwerte wurden regretionsgleichungen und daraus Bodengrenzwerte ermittelt. Davon ausgehand kann man aus der Gleichung YS3.68+0.489X (r`0.453XX) für Kupfer folgende Grenzwerte zusammenfassen: {0,6 ppm mangelhaft 0,7-2,7 ppm niedrig 2,7-23,1 ppm gut 23.1-33.4 ppm hoch y 33.4 ppm zu hoch-72- Aus der Gleichung Y=23.9+0.599X(r»0.299) entstehen für Zink(für die Tiefe 25-50 cm) folgende Grenzwerte: ^0.16 ppm mangelhaft 0,17-127 ppm gut 127-294 ppm hoch y 294 ppm zu hoch A-us der Gleichung Y-4.9+53.5X(r=0.802xx) ergibt sich fur Bor fol gende Grenzwerte: 4, 0.13 ppm mangelhaft 0.13-0.28 ppm niedrig 0.28-1.78 ppm gut 1.78-3.46 ppm hoch / 3.46 ppm zu hoch Perner wurden zwischen einigen Bodeneigenschaften und den Mikronaehrstoffgehalte der Pflanze statistisch gesicherte Korrelationen ermittelt. Besonders für die Tiefe von 0-25 cm: Zwischen; - Bodeneigenem-F und dem Kupfer von Blatt, - dem CaCÛv-Gehalt des Bod ens und dem Bor von Blatt, - Bodeneigenem-K' und dem Bor von Blatt, Für die Tiefe von 25-50 cm: -Bodeneigenem verfügbaren Bor und dem Mangan von Blatt, - der organischen Masse des Bodens und dem Bor von Blatt, - Bodeneigenem Gesamt-N und dem Bor von Blatt, - dem verfügbaren-P des Bodens und dem Bor von Blatt. Ferner vurden noch klarere Ergebnisse zwischen einigen Bodeneinigenschaften und Blattstengels festgestellt. Solche Beziehungen machen noch ein. Kal deutlich, dass sie bei der Beurteilung der Mikronaehrstoff-Gehalte der Pflanzen wichtige Quellen darstellen.