Küçük Menderes havzası Selçuk ovası ve civarında bulunan tuzlu ve alkali toprakların oluşum özellikleri ve bu toprakların toprak taksonomisindeki yeri üzerinde bir araştırma

Abstract

-45- ÖZET Bu araştırma, Selçuk ovası Tuzlu ve Alkali toprakla rının oluşum özelliklerinin ortaya konması ve Toprak T aks onomis indeki yerlerinin belirlenmesi amacıyla yapıl mıştır. Araştırma yeri, Türkiye'nin batısında bulunan Küçük Menderes havzasının ganey batısında 37°57* kuzey/ enlemi ile 27°22' doğu boylamı arasında yer almaktadır. Bölgede, bir xeric nem rejimi ile bir thermic sıcaklık *? rijiminin karakterize ettiği, kışları yağışlı ve serin yazları sıcak ve kurak olan Akdeniz iklim tipi hakimdir. Araştırma yeri toprakları, Küçük Menderes nehri ve kollarının havza içerisinde yer alan farklı jeolojik formasyonlarla, bu jeolojik formasyonlar üzerinde oluş muş farklı büyük toprak gruplarından aşındırıp taşıdığı ve eğimin bitim noktalarında biriktirdiği alluvium ana materyali üzerinde oluşmuştur. Ovada yer alan Tuzlu ve Alkali toprakları en iyi ş ekilde temsil edebilecek yerlerde açılan 4 adet toprak profili ile her bir profilin farklı katmanlarından alı nan 17 adet toprak örneği araştırma materyalini oluş turmaktadır. Yöreden alman toprak örneklerinde yapılan ana liz sonuçlarına göre, toprakların bünyeleri milli tın, milli killi tın, tırılı kum ve tın olarak bulunmuştur. CaCO- içerikleri; $ 0,46-4,21, toprak reaksiyonu(pH) ; 6,40-8,70, ESP; 10,08-43,05, SAR; 9,29-57,87, E.C.; 3,80-63,00 mmhos/cm, total tuz içerikleri; # 0,100- 2,25, organik madde içerikleri; % 0,16-1,29, KDK; 2,83- 18,43 me/100 gr, değişebilir Ca**+Mg**j 2,09-11,43 m e/100 gr, değişebilir îTa*; 0,24-6,78 me/100 gr, deği şebilir K+; 0,046-0,583 me/100 gr sınır değerleri ara sında bulunmuştur. Saf su ile doyurulmuş saturasyon macunundan çı karılan, saturasyon ekstraktmda yapılan analizlerde;-46- Ca*+; 6,99-47,41 me/lt, Mg*+; 1,01-100,59 me/lt, Na+; 31,52-497,83 me/lt, K+; 0,13-0,92 me/lt arasında, an yonlardan Cl~; 33,70-621,57 me/lt, SO^`; 3,43-18,85 me/lt, HCOl; 2,50-7,50 me/lt arasında bulunmuş, CO``` iyonuna ise rastlanmamıştır. Bu sonuçlara göre, çözü nebilir iyonların nicelik olarak dağılım sırası Ha*/ M.g* / Ca++> K* şeklindedir. Katyonlarla eşdeğer ağır lıkta bulunan anyonlar ise CI ~/ SOT/ HCOw C0~~ sı rasını İzlemektedir. Bu duruma göre bölge toprakların da hakim tuz MaCl'dür. Bunu MgCl? takip etmektedir. Tüm bu analiz sonuçları ve arazi gözlemleri değerlendirilerek, araştırma yeri topraklarının, ABD Riverside Bölge Tuzluluk Laboratuvarınm verdiği kri terlere göre, genellikle Tuzlu-Alkali topraklar kate gorisinde yer aldığı saptanmıştır. Bölgedeki Tuzlu- Alkali topraklarda hakim olan tuzların ÎTaCl ve HgClp olması ve toprakların ESP değerinin derinlikle birlik te artış göstermesi; tuzlulaşma ve alkalileşme üzerine taban suyu ve buna etki eden denizin büyük etkisi ol duğunu ortaya koymaktadır. Bunun yanında arazinin to- poğrafik yapısı, yetersiz ve bozuk drenaj ile yörenin yarıkurak iklim tipine sahip olması, tuzluluğu ve al- k al il iği artıran etkenler olmaktadır. Araştırma yerinde açılan 4 profilin farklı kat manlarından alman, toprak örneklerinde yapılan fizik sel ve kimyasal analiz sonuçları ile arazi gözlemleri değerlendirilerek, yöre toprakları Toprak Taksonomi- sinde belirtilen ilkeler doğrultusunda sınıflandırıl mıştır. 3 ve 4 no'lu profillerde, hafif bir tanımlama horizonu oluşumu gözlenmesine rağmen, toprakların di ğer genetik Özellikleri dikkate alınarak, bu oluşum :ı özel liklerinin tüm ova toprakları için g en eli en em iy e c eğ i kanısına varılmıştır ve bölge topraklarının Ehtisol sırasının Orthent alt sırasında Torriorthent büyük toprak grubu na dahil edilmeleri uygun görülmüştür.

-47- SüMMARY This investigation were done to carrying out the formation properties of Selçuk Plain Saline and Alkali. Soils and to place them under the Soil Toxonomy Classi fication System. Investigation area is between 57 57' north paral lel and 27°22' east meridien and at the south-west of Little Menderes Walley which is at the west of Turkey. In the region; with the rainy coo2^ winter and hot-dry summer Mediterrenean Climate is dominant which is charac terized by a xeric moisture and Thermic temperature regi mes. Investigation area soils formed on the alluvium parent material and transfered by the Little Menderes river from different great soil groups in the Valley which were formed on and by these different geological formations. Investigation materials are 17 soil samples which were taken from different levels of 4 profiles. These 4 profiles present best the Saline and Alkali. Soils of the plain. Analyses Showed that the texture of these Soils are silty-loam, silty-clayey-loam, loamy-sand and loam. Other results of the analyses are as below; CaCO- is between 0.46 and 4.21 %; E-C. 3.80 and 63.00 mmhos/cm; total salt contents 0.100 and 2.25 İ°/ soil reaction(pH) 6.40 and 8.70; ESP 10.08 and 43.05; SAR 9.29 and 57.87; organic matter 0.16 and 1*29 $>/ CEC 2.83 and 18.43 meq/100 gr; exchangeable Ca*+* Mg** 2.09 and 11.43 meq/100 gr; exchangeable Ma* 0..24 and 6.78 meq/100 gr and exchangeable K* is between 0.046 and 0.583 meq/ 100 gr. The values of saturation extract(pure water so- urced) analyses are as follows; For Cations iCa*'* 6.99--48- 47.41 meq/lt, IsIg++ 1.01-100.59 meq/lt, Na+ 31.52-497.83 meq/lt, K+ 0.13-0.92 meq/lt, for anions: Cl` 38.70-621.57 meq/lt, SO^ 3.43-18.85 meq/lt, HC0~ 2.50-7.50 meq/lt, and CO` couldn't find, Eue to these results the distribution row of soluble ions is Na / Vig > Ca > K. Cation equal weight value anion row is 01/ S0~ / HC0,/ CO`. From the results it can be seen that the dominant salt in the soils are NaCl. MgCl is the second. According to the U.S.A. Riverside Salinity Labora tory Criteria all the above mentioned results and land observations Showed that the investigation area soils are in Saline-Alkali Soil categorie. While the NaCl and MgCl are dominant in region Saline-Alkali Soils ana with the increase in depth an increase in S.S.P. observed sea and ground water is effective on such kind of Salinity and Alkali Soils. Out of these thopographic conditions, poor drainage and climate are also effective on increas ing Saline and Alkali conditions. Due to the Physical and chemical analyses of soil samples and land observations soil classifications were done according to the rules of Soil Taxonomy System. Although Profiles 3 and 4 have poor define horizons and with the other genetical properties such formations can not be generalized for the whole plain. Therefore region soils were classified under Entisol ordo, Orthent Subordo and Torriorthent great soil group.