Seçilmiş bir bölgede toprak rantları ile arazi kıymetleri arasındaki ilişkiler üzerinde bir araştırma

Abstract

82 7 ÖZET Tarımsal üretimde çok önemli rolü olan toprak ekonomisi konusunda çeşitli çalışmaların yapılmış olmasına karşın, bu toprakların rantı ile, kıymetleri arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların fazla sayıda olmadığı tesbit edilmiştir. Bu itibarla, çalışmada, seçilmiş bir bölgede, çeşitli kri - terlere göre toprak rantının incelenmesi ve toprak rantı ile arazi kıymeti arasındaki ilişkilerin ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmada, Manisa ile, Merkez ilçeye bağlı iki köy seçilmiş ve bu köylerde toplam 4-1 üreticinin girdiği bir sur vey yapılmıştır. Üreticinin işledikleri parseller esas alı narak da 107 anket yapılmıştır. Parsellerle ilgili üretim miktarı, üretim değeri, üretim masrafları gibi çeşitli veriler, parselde yetiştirilen ürün, parsel büyüklüğü, toprak sınıfı, toprak tipi, sulanma durumu, tasarruf şekli, köye, ana yola uzaklık durumu, eğim, taşlılık ve tesis durumlarına göre analiz edilmiştir. Ayrıca, toprak rantı ile arazi kıymeti arasındaki ilişkiler yanında, rant ile onu etkileyen çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Seçilen bölgede toprak rantları, yetiştirilen ürünün verimi ve fiyatları arasında çok yakın bir ilişkinin olduğu tesbit edilmiştir. 1986 yılında kaliteli tütüne ödenen yük sek fiyatların da etkisiyle en yüksek rant getiren ürünün,83 tütün olduğu saptanmıştır. Bu nedenle III. sınıf, kıraç, susuz, orta eğimli, taşlı arazilerin rantı yüksek bulunmuştur, incelenen bölge için surveye giren 107 parselin ortalaması olarak rant 36 000 TL/dekar, ortalama arazi kirası 20 129 TL/dekar ve ortalama arazi kıymetinin de 4-25 000 TL/dekar olduğu hesaplanmıştır. Çalışmada bölge için uygulanabilir nitelikte, çeşitli kapitali zasyon oranları, bölgedeki arazilerin gerçek satış kıymetleri ve bu arazi nev'ine göre oluşan rantların, biri- birine oranlaması ile elde edilmiştir. Bu yöntem sonucunda incelenen bölge için en geçerli olan kapitaliz asyon oranı % 8,2 olarak bulunmuştur. Bu çalışmada önemli görülen sorunlardan; arazi kıymet lerinin, çeşitli faktörlerin etkisiyle giderek artması, mi ras hukukunun da etkisiyle tarımsal arazilerin parçalanarak, daha küçülmesi, yüksek ilan edilen taban fiyatlarının sonucu olarak, bazı ürünlerin ekolojinin dışına çıkması ve dolayısıy- le kaynağın etkin kullanılmaması sayılabilir. Bu sorunların çözümüne ilişkin öneriler olarak da mi ras hukukunda yapılacak değişikliklerle, toprakların parçalanmasının önlenmesi, taban fiyatlarının ilanında, diğer ürünlerin fiyatlarının da dikkate alınması, kiracılık ve ortakçılık anlaşmalarının, günün koşullarına uygun hale getirilmesi v.b. öneriler ileri sürülebilir.84 Yukarıda verilen bilgilerin ışığında, bölgede tesbit edilen rantlarla, arazi `kıymetleri arasında bir ilişkinin mevcut olduğu ve fakat bu ilişkinin çok kuvvetli olduğunu söylemenin de oldukça güç olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

85 SUMMARY Although several research studies have been conducted upon land ecenomies, not too many research works were done about rental and actual value of land. So, in this research it is aimed to study economic rent of land according to several criteria and to put forth the relations among land rents and land values. A Sample of 41 producers from two villages of central country of Manisa Province were surveyed. 107 questionnaires were filled out for several crops produced by the growers. Data such as amount of production, product value, production costs were analized according to kinds of crops, plot sizes, soil classes, soil types, irrigation, land ownership, distance to the village and main road, slope, stone and bush existance and permanent plantation situations. Besides than the land value and rent relations, relations among rent and several variables affecting rents were also studied. A very cjose relationship was found among land rents and yields and prices of crops. Tobacco was the highest rent yielding crop partly becouse of the high prices paid for the high quality tobacco in 1986 production year. Consequently third class, unirrigated, medium sloped and stony lands had a higher rents. As an average of 107 plots, mean economic rent per decar was 36 000, Turkish liras mean rental value of land 20 129 Turkish liras per decar and mean value of land 425 000 Turkish liras per decar.86 Several capitalization rates applicable for the region were calculated by means of actual land values divided by economic rents of lands. The most prevailing capitalization rate for the region was found as 8,2 f°. The most important problems discovered by this study may be summarized as continuous increase of actual land values, gradual fragmentation of farm lands spreading some crops out of their natural environment as a result of higher support prices, all of these lead to inefficient use of land resources* In order to solve these problems fragmentation of farm lands must be prevented by changing the inheritance law, paying attention to price parities during support price determination and arranging farm leasing and share - cropping contracts properly may. be suggested. In the light of information provided it is difficult to say that a strong relation between actual land values and rental values of land exists.