Çift yıldızların paremetreleri arasındaki istatistiksel ilişkiler

Abstract

IX. ÖZET örten çift yıldızların üyeleri olan yıldızların fizik sel ve geometrik özellikleri ışık eğrileriyle radyal hız larının analizinden duyarlı bir şekilde elde edilmektedir. Bu alanda elde edilen veriler istatistiksel bir analiz yap maya yetecek kadar artmıştır. Bu çalışmada bileşenlerinin fiziksel ve geometrik paremetreler i belirlenmiş 104-8 örten çiftin bazı parametreleri arasındaki istatistiksel ilşkiler incelenmiştir. önce, örten çiftlerin baş yıldızları ve yoldaş yıldız ları için kütle ile parlaklık arasındaki ilişki incelenmiş tir. Baş yıldızlar için bulunan doğrusal bağıntının kore lasyon katsayısı 0.85» yoldaş yıldızlar için ise 0.73 dür. Saçılma yoldaş yıldızlarda daha fazladır. Bunun başlıca ne deni yoldaş yıldızların daha sönük olması, kütle ve parlak lıklarının yanılgılı tayin edilmiş olması olabilir. Yarıçap - parlaklık bağıntısını da baş yıldızlar daha iyi sağlamak tadır. Yarıçap büyüdükçe doğrusal bağıntıdan sapma da büyü mektedir. Dönemle parlaklık arasındaki ilişki? yörüge döne mi bir günden küçük ve büyük yıldızlar için ayrı ayrı in celenmiştir. Dönemi bir günden küçük yıldızlar için dönem le parlaklık arasında bir bağıntı var gibi görünmektedir. Ancak büyük dönemliler için böyle bir ilişkiden söz etmek güçtür. Yalnız değen dizgeler göz önüne alındığında dönem - parlaklık bağıntısının korelasyon katsayısı birden büyü- 50mektedir. Dönem büyüdükçe doğrusal bağıntıdan sapmalar art maktadır, önemli bir bulgu da değen dizgelerde dönemle renk arasındaki ilişkidir. Hem bas, hem de yoldaş yıldızlar için bulunan bağıntılar dönem büyüdükçe rengin mavi leştiğini göstermektedir. Belli dönem aralığında değen dizgelerin ya rı ayrıklara ve yarı ayrıkların ayrıklara oranları sayısı ortalama döneme göre işaretlendiğinde üstel olarak bir a- zalma görülmüştür. Başka bir deyişle sistemin değen, yarı ayrık yada ayrık olduğunu en iyi belirleyen parametre sis temin yörünge dönemidir. Açısal momentum bileşenler arasındaki uzak 1 ığa, dol a- yısıyle döneme bağlı olduğundan ayrık, yarı ayrık ve değen dizgeler için açısal momentumla toplam kütle arasındaki i- lişki ayrı ayrı incelenmiştir. Bulunan bağıntıların kore lasyon katsayıları 1 'e oldukça yakındır. SUMMARY The physical and geometric parameters of,, the members of eclipsing binaries can be obtained with great accuracy by analysing the light and radial velocity curves. The da ta in this field have grown up in the last three decades and are adequate to do statistical analysis. In this study, the statistical relations between the parameters of 1048 eclipsing binaries, whose geometrical and physical parame ters are known, have been investigated. 51

mektedir. Dönem büyüdükçe doğrusal bağıntıdan sapmalar art maktadır, önemli bir bulgu da değen dizgelerde dönemle renk arasındaki ilişkidir. Hem bas, hem de yoldaş yıldızlar için bulunan bağıntılar dönem büyüdükçe rengin mavi leştiğini göstermektedir. Belli dönem aralığında değen dizgelerin ya rı ayrıklara ve yarı ayrıkların ayrıklara oranları sayısı ortalama döneme göre işaretlendiğinde üstel olarak bir a- zalma görülmüştür. Başka bir deyişle sistemin değen, yarı ayrık yada ayrık olduğunu en iyi belirleyen parametre sis temin yörünge dönemidir. Açısal momentum bileşenler arasındaki uzak 1 ığa, dol a- yısıyle döneme bağlı olduğundan ayrık, yarı ayrık ve değen dizgeler için açısal momentumla toplam kütle arasındaki i- lişki ayrı ayrı incelenmiştir. Bulunan bağıntıların kore lasyon katsayıları 1 'e oldukça yakındır. SUMMARY The physical and geometric parameters of,, the members of eclipsing binaries can be obtained with great accuracy by analysing the light and radial velocity curves. The da ta in this field have grown up in the last three decades and are adequate to do statistical analysis. In this study, the statistical relations between the parameters of 1048 eclipsing binaries, whose geometrical and physical parame ters are known, have been investigated. 51Firstly, the relation between mass and luminosity has been taken into account both for primary and secondary com panions of eclipsing binaries. The correlation coefficients are 0.85 and 0.73 for primary and secondary stars, respec tively. Scattering from the linear relation is larger for secondary stars. The reason of such a large scatter may be due to their faintness and therefore their luminosities and masses were determined with large unaccuracy. The pri mary stars also more precisely obey the radius - luminosity relation. The greater the radius the more pronounced the deviation from the linear relation. The relation between the period and luminosity is examined separately for those whose periods are over or below the unity. There seems to exist a relation between the period and luminosity for the ones having periods shorter than the unity. For the periods longer than the unity, however, it is difficult to mention about the existence of such a relation. Whereas, if we con sider only the contact systems, the correlation coefficient of the period - luminosity relation increases. The deviati ons from the linear relation increase as the period gets longer. One of the important conclusions is the relation between the periods and colours. The colours of the compo nents get bluer as the periods increase, both for primary and secondary stars. For definite period intervals, the num bers of the ratios of C/S and S/D show exponantial decrease towards the longer periods. In another words, the parameter 52that excellently defines the configuration (contact» semi detached »detached ) of the system is its orbital period. The relation between the angular momentum and total mass of the system has been examined separately for contact semi - detached and detached systems since the angular mom- mentum depends on the semi - major axis (i.e. orbital peri od). The correlation coefficients are very close to unity. 53