Sosyal ve fiziksel çevre bağlamında koruma planları Antalya Kaleiçi örneği

Abstract

Toplumların geçmişlerinin birer yansıması olan tarihi kentler ve kent parçalarının yaşatılarak geleceğe aktarılmasında önemli bir yer tutan ?koruma? kavramı, 19. yüzyıldan başlayarak çeşitli yasa ve yönetmeliklere konu olmuş, farklı dönemler ve bu dönemlerin belirleyicisi olan farklı kırılma noktalarına bağlı olarak çeşitli değişimler geçirmiş, dönüşümlere uğrayarak, günümüzde sahip olduğu anlamını kazanmıştır.Kentlerin ve kent parçalarının korunmasının bir planlama konusu olarak ele alınması ülkemizde 1970'li yıllarda, kentlerin kontrolsüzce büyümeye başlayıp, bu tür alanların tahrip edilme sürecine girmesi ile gündeme gelmiştir. Böylece Antalya Kaleiçi Alanı'nın da yer aldığı birçok tarihi merkez için 1970 ve 1980'li yıllarda koruma amaçlı imar planları yapılmıştır.Bu doğrultuda, çalışmanın amacı, özellikli kent ve tarihi dokuların korunması, yaşatılması amacıyla geliştirilen özel nitelikli planlar olan koruma amaçlı imar planlarını ve plan kararlarını irdeleyerek uygulanabilirliğini sorgulamak ve bu planların, örnek alan olarak seçilen Antalya Kaleiçi Kentsel Sit Alanı üzerindeki etkilerinin ortaya konulması yoluyla, hazırlanma ve hayata geçirilme süreçlerinde ortaya çıkabilecek sorunları öngörerek minimize edilmelerine katkıda bulunmaktır.Araştırma örneği olarak seçilmiş olan Antalya kentinin merkezinde yer alan, kentin ilk kuruluş noktası olan Kaleiçi Kentsel Sit Alanı özelinde 1979 ve 1992 yıllarında olmak üzere iki adet koruma amaçlı imar planı yapılmıştır. Tez kapsamında söz konusu planların plan kararlarının alanın günümüzdeki fiziksel, sosyal ve ekonomik yapısı üzerindeki etkileri gözlem, mülakat, tespit ve tapu kütüğü incelemesi yöntemleri ile sorgulanmıştır. Bu çalışmalar ile; alanın plan kararlarından farklı olarak gelişme gösterdiği; koruma altına alınmış bir alan olmasına rağmen fiziksel, sosyal ve ekonomik yapısının planlama çalışmaları öncesine göre bozulduğu ve bozulmaya devam ettiği, özgün kimlik ve karakterini yitirmeye yüz tuttuğu belirlenmiştir.Ülkemizdeki koruma amaçlı imar planları örneklerinden ilk ve başarılı olduğu söylenen Kaleiçi Kentsel Sit Alanı ile ilgili elde edilen veriler ışığında koruma amaçlı imar planlarının hedeflerinin belirlenmesinde mevcut sosyal, fizik ve ekonomik yapının özelliklerinin ayrıntılı olarak saptanması ve bu yapının plan hedefleri ile uyum sağlamasına yönelik çözümlere ilişkin eksikliklerin planın başarıya ulaşamamasında önemli bir rol oynadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

The concept of conservation occupies an important place in maintenance and transference into future of historical cities and city parts. The concept has been the subject of various laws and regulations since 19th century. However, it shows changes according to different periods and various constitutive breakpoints of the periods. After many transformations, it gains the contemporary meaning.Conservation plans for protection of cities and city parts began to be constituted after 1970s. Historical values started to be demolished in consequence of the unplanned growth of cities. For this reason, conservation plans were made after 1970s and 1980s for Antalya Kaleiçi Area as being one of the historical centers and many other historical centers of our country.The aim of this study is the investigation of conservation plans and plan decisions developed for protection and maintenance of historical cities and city parts, interrogation of their applicibility, and revelation of effects of these plans onto Antalya Kaleiçi Urban Protected Area which is choosen as the case. By this study, it is expected to estimate and minimize the emergent problems in the process of preparation and application of conservation plans.Selected as the case, Kaleiçi Urban Protected Area, which is located in the center of the city of Antalya as the foundation place of the city, is subjected to two conservation plans sequentially in 1979 and 1992. In the scope of thesis, the effects of mentioned plans and plan decisions on contemporarily physical, social and economic structure of the area is interrogated by methods of observation, interview, evaluation and investigation of land registers. By these studies, it is determined that the area is developed aside from the plans; in despite of being a protected zone, physical, social and economical structure deteriorated and is deteriorating with regard to pre-period of plan studies, tends to lose its unique identity and character.Under the circumstances of the data received from Kaleiçi Urban Protected Area, which was the first and regarded as a successful one in our country, it is concluded that the lack of the performance of plan is mainly caused by deficiencies in the elaborative detection of the features of existing social, physical and economic structure in the process of determining the goals of the plan and in the solutions of coherence between the plan goals and the structure.