Ege bölgesi bazı teras alanlarında ileri eğimli basamak seki terasların şekil özellikleri üzerinde bir araştırma

Abstract

-87- Araştırmadan elde edilen bulgular aşağıdaki gibi özetlenebilir: - Örnek teraslarda teras üst genişliği (TÜG), teras genişliği (TB), dikey aralık (DA), boyuna eğim (S. ), ileri eğim (i;i,.= dolgu bölümündeki ileri eğim, ir,= kazı bölümündeki ileri eğim, i.= ortalama ileri eğim), teras uzunluğu (TU), aedde yüksekliği (h) ve şev (1:m)'in proje ve ara zideki ortalama değerleri Çizelge 54' de verilmiştir. - Örnek terasların projelendirilen şekil özelliklerinin genelde projelendirme kriterlerine uygun olduğu belirlenmiştir. - Arazide belirlenen teras aralıkları (TÜG, TG, DA) proje dışı uygulama, çiftçi müdahalesi ve oturmanın etkisi ile projeye göre de ğişikliğe uğradığı saptanmış, fakat arazide belirlenen TU değerleri proje değerlerinde bulunmuştur. - Arazide belirlenen i. değerleri, gerek dolgu bölümünde fazla miktarda toprağın serilmiş olmasından ve gerekse erozyonun ve sürümün etkisiyle proje değerlerinden farklı çıkmıştır. - Örnek teraslarda S.' nin D.D01-D.D1 arasında uygulanmasının yeter li bir tahliye kapasitesini oluşturduğu, ancak en büyük emniyetli tah liye kapasitesini sağlayan S,' nin; Aydın'daki örnek projede 0.QQ4, Denizli'deki örnek projede G.DG3-D.005 arasında, Muğla' daki örnek pro jenin I. kısmında D.QQ4, II. kısmında ise D.004-Q.QG7 arasında olması gerektiği belirlenmiştir. - Teras yapımında kullanılan ekipmanın bu işe uygun olmaması ayrı ca operatörlerin bu konuda bilgi ve deneyim noksanlıkları yüzünden, örnek teraslarda projelendirilen şevler arazide daha yatık bulunmuştur. - Arazide şeddelerin bazı örnek teraslarda büyük ölçüde tahrip edildiği, bazı örnek teraslarda ise bakımsızlıktan belirsiz hale gel diği gözlenmiştir. - Örnek terasların, hesaplanan taşkın debilerine göre tahliye ka pasitelerinin emniyet faktörleri; Aydın'daki örnek projede; projedeki durumda 27, arazideki durumda 29, Denizli'deki örnek projede; projedeki durumda 52, arazideki durumda 46, Muğla 'daki örnek projenin I. kısmın da; projedeki durumda 13, arazideki durumda 4, II. kısmında ise;-87- Araştırmadan Elde edilen bulgular aşağıdaki gibi özetlenebilir: -Örnek teraslarda teras üst genişliği (TÜG), teras genişliği (TG), dikey aralık (DA), boyuna eğim (S,), ileri eğim (i;i,.= dolgu bölümündeki ileri eğim, ig= kazı bölümündeki ileri eğim, i,= ortalama ileri eğim), teras uzunluğu (TU), sedde yüksekliği (h) ve şev (1:m)'in praje ve arazideki ortalama değerleri Çizelge 54'de verilmiştir. -Örnek terasların projelendirilen şekil özelliklerinin genelde projelendirme kriterlerine uygun olduğu belirlenmiştir. -Arazide belirlenen teras aralıkları (TÜG, TG, DA) proje dışı uygulama, çiftçi müdahalesi ve oturmanın etkisi ile projeye göre değişikliğe uğradığı saptanmış, fakat arazide belirlenen TU değerleri proje değerlerinde bulunmuştur. -Arazide belirlenen i. değerleri, gerek dolgu bölümünde fazla miktarda toprağın serilmiş olmasından ve gerekse erozyonun ve sürümün etkisiyle proje değerlerinden farklı çıkmıştır. -Örnek teraslarda S.' nin O.D01-D.D1 arasında uygulanmasının yeterli bir tahliye kapasitesini oluşturduğu, ancak en büyük emniyetli tahliye kapasitesini sağlayan Sj nin; Aydın'daki örnek projede G.GG4, Denizli'deki örnek projede D.DD3-D.005 arasında, Muğla'daki örnek projenin I. kısmında 0.004, II. kısmında ise O.G04-0.007 arasında olması gerektiği belirlenmiştir. -Teras yapımında kullanılan ekipmanın bu işe uygun olmaması ayrıca operatörlerin bu konuda bilgi ve deneyim noksanlıkları yüzünden, örnek teraslarda projelendirilen şevler arazide daha yatık bulunmuştur. -Arazide şeddelerin bazı örnek teraslarda büyük ölçüde tahrip edildiği, bazı örnek teraslarda ise bakımsızlıktan belirsiz hale geldiği gözlenmiştir. -Örnek terasların, hesaplanan taşkın debilerine göre tahliye kapasitelerinin emniyet faktörleri; Aydın'daki örnek projede; projedeki durumda 27, arazideki durumda 29, Denizli'deki örnek projede; projedeki durumda 52, arazideki durumda 46, Muğla'daki örnek projenin I. kısmın¬ da; projedeki durumda 13, arazideki durumda k, II. kısmında ise;-aa- *~^c*-o>_a-r*- E.... >«-r-r-T- o f........ 00`v^-t-,-,_^- >J3LT/oO -CE..*`.*`! ^-^OOOO *`>ITNN`Nt>-LTS rzz»E<-OV£>r-l>- c^* LTN co ır/ ^^OOrsj*- ^-° a «=? °. ° °. OCDOO -t-1 *-**-LTNjvjvD.-1.- e CM <= S= r- <~ OöC3 O O <D-rt g«....^>-OO o O.*-!, >CT)^-xCOCs* CO CM 1 : j* i s* ° ş & ı-Hro^-^OOOO fn*~ «ı «. ` ^PSSS [Utu -or- -- o o ö C3 -O--- ^ o' o o o nı-ı ro E` TOşCMT-O 5 ZÜ-..*^':^.*:*» l d*s.= ^ *- *- - *- Lj_^-^OtTNKNC3> S°'j'-^KNC^-t/N-»- n^H tu e.... co ı- N_X C3 -4- ey/ p~.H*-CM-3-V _^_,CO QJt-1U)COLCNU>^~ 13,_.to C3^-xONCT>LC/CO ^H«-:=E...« MLU0> t-^--OOCMf-ITN ro c/>_ ^1*~ -^H_ Is^ tuEr-v-*-T- ^.......... gj *5. C ^ ^ *- *- 0=LT/C5ır/o Wjc 'S.*. ^.*. »7 ^-lV^C3C3oC3 s °° ^ n^^ELTıIOC^l/S '-'.e,.ı- s^vovjst^-c- C ^ııı.1-4.»t-» ro oü» C'-N- >-^ C/>» O l ^,-»-ıE^^co'orJE».Hl__Q ^*^.G&^£r-t Oî C l- hmooE.u>>ro-r-<>-.n)>-ı QJae.-ı/^ C3 ro o jtf 3,-ı ^->.H`^ S ^ î.? 3 ^ ö s ? ^J = ` ^ ^ °. ^ ° °..g«DJON^caooo N ° «D İD<`.-^NJC^-b^CO ^^rt «: Q ^ <S ^..*. 3o^ «vx r- «-«`«- `OUa--Şfırscoj-cs. «.^ C3^^`7^°.«î tö l- x_xc^- -jj-T-O* ÎDW(O,00CO10 ro 13 ^v oo K> co trs ÜJt_=E«... f.«D l-N^VOT/O^CO IDl r~. *`.*.^~ ıH 03.. jj-ı-> -r-> tu-A -A `. ^, 4-3I_I_^^1_1 Q-Q-l-l1-1.%+* * ^ ^ 01=1 03 jec CEJC-r-1«D Cro>,oj£.r-ı,nr-t <oezin.Q<n^OD<uaj ro»f-ılloû^r.J-«-c.-<ıı ^.o<Dra.^ıc:c: Tr.*->r-ı>o> ı-rora `!o>o>ıcn>o> J<..->-o.,-)rero QJ(DONCJ`j->JJ rnez «- olro ro -H:c5 - f ^ T T u]BNro ro NM>r-<r-tı-l..J`OC>0)>O> L> Ll -s* ° g ^.-89- projedeki durumda 52, arazideki durumda 19 alarak bulunmuştur. Ancak örnek terasların genelinde şedde yüksekliklerinin teras boyunca homojen olmayışı ve bazı örnek teraslarda ise şeddelerin yer yer bozulmuş olması söz konusu emniyet faktörlerini olumsuz yönde etkilemektedir. -Her üç proje alanında, teraslanan parsel alanlarının küçük olması, parsel sınırlarının düzgün olmayışı nedenleri ile proje alanlarında bir tahliye sistemi planlanamamıştır. Parsel sınırları, yol kenarları ve sel yarıntılarının tahliye ayağı alarak kullanıldığı gözlenmiştir. Ancak buudoğal drenaj yollarının yetersiz olduğu ve erozyona karşı herhangi bir koruyucu önlem alınmadığı için erozyonun tehlikeli boyuta ulaştığı görülmüştür. -Sulu tarım koşullarına göre projelendirilen Muğla'daki örnek projenin II. kısmında sulama şebekesinin olmadığı, Denizli'deki örnek projede ise teraslar arasında su dağıtım sisteminin hatalı bir şekilde inşasından dolayı, çiftçilerin sistemden sağlıklı olarak yararlanamadıkları belirlenmiştir.

-90- SUMMARY in this study several specificatians such as spacings, lengths, slapes, ridge hights and side slape uıhich are the elements af nrass sectians fram the sampel prajects draun fram faruıard sloped bench terrace prajects applied in Ege Regian. The accardance af these shape specificatians uıith praject criteria and the differences betuıeen the data fram the praject and reaearch area uıere determined. fit the aame time, the effect of these differences on their aeruice life has been discuaaed. in additian, the shape apecificatiana have been checked fram the hydralagic and hydraulic paint af vieuı. in study, Aydın, Denizli, Muğla prouinces have been chaaaen as the survey area by meana af nan randam sampling and Aydın-Bazdağan- Alamut Praject, Denizli-Çivril-Beyköy Praject, Muğla-Yatağan-Beacik (D- Mesken (II) Praject have faeen aelected in arder ta represent each pravince. Sample plata have been draun fram terraced plats in thia sample praject area thraugh aimple randam aampling. The total number of aamplea uere 33, conaiating 13 terracea af Aydın Praject, 1D terracea af Denizli Praject, k terracea af Muğla (I) Praject and 6 terracea af Muğla (II) Praject. Terracea in the Aydın and Muğla (I) Praject are deaigned far dry farming conditiana uhile terracea in the Denizli and Muğla (II) Praject far irrigated canditiana. Ualues af the shape specificatians af the sample terraces have been abtained fram related praject dacuments af Pravincial Directarate af Rural Seruices and fram the in situ measurements. Ali data have been analyaed by a camputer. > Findings af the research are summarized as fallauıa; - Average valuea af cultivated uıidth af terrace (CUJT), averall uıidth of terrace (DüJT), vertical interval (UI), channel alape (S ), C faruıard slape (Sf; Sfy]= faruard alope af cut, Sf2= faruard alape af fiil, Sfa= average faruıard alape), terrace length (TL), ridge height (h), and side slape (1:m) in the praject and rssearch area are presented in table 54.3 3 = I»-il -J es c o >-c=r ^ toc uat 3 ca.CD si. ı-. ı-' H` ı-CT oı ta N 3oo l-1 l l l- l03 (D -< -<!-.. DO~O 3 M oı ı o-ı -a . _ f-t- «-*. «f» NlOl-' ^J* 01 01 ^. Q.t_l. (D -C~ IOC (QC < ÖCD . Ol O> -l tOCO -l 3 3 ı-u oıd- tu l l ı- 3ü) -ı J3 3 oo ı l-ı C CO CD OO J»ûl m U> 3 CD t-.O ı_ı T O *< 01CD lî CD M* TC 3OJ 3 ;»r CK CUD ~ ^ ^ ~ra H* l-t -O T»,_, ı-ı >^x -ı -ıa ^.^ l-ı. <-ı.~l3 `a -x».. ~` `»,. I-J. <_1.ÇZ..^^^___^__ra -i -*- -i-l T-ı OO /O <JJ C3V ^-v c-îCD [-j t.. ı S f. -ı T vjı oo x*ı oo v-x -ı-ı a OO OO OO VJ^01 f, Sra -A -i *- _in *o -i -P- ^J ^-^ ow rt-.... 3 s:-a OO CJ^ VJ1 -NJ s^x -<:a> ,-. ->3 *- OO /J1^3 ü CD4 `OJ H- -» t^» _» _i ^-x «:C+ !P- !^ Ka Cg 2, -2 OO />l -J x*4T H- CDCSCSO^-sCD* m.. «. 3 K>-« n, O O C3 <=> ~^ -h-) ^J S -* -£~ O V*l 3O) -_ 3 ooPoo^-'o13 n. CDC_`. <=> `^ 3m l-l. 3`0 ^^.O> `^ ` co o» t-t- 3 ooH-' <T~İ ro -i 3- ootrtrn s -« s S CDt/> -o m -»m T ^~>-t n ^3-*30NC^3r- 00 M- vn -o vx vjı s-'-o -' RH C3 C5 O O <-/1-4 m....3=. -n rn ^f> -f- VM *- >-^ı-ı İÜ o vn o vjne-> C <--» tnts> 5 uf. -i -i -i -i _i ı-.>-.. ı-ı rn *. .. .. .. .» QfT» ^J *** -l -i _A -İ 3 `OCD ^ ^^^ CDC/> O ____.^.^ v/ı -j ro oo ^^s c~ı-^ o ._.... s s:CD ^o u> OO VJ1 vO v£3 ^-s -H~» ÎT -i vn vn oo-» co nj Sa-a -s. j*- roCD =^ fT3 ->3 vO jr- O X~N Ol-.. t. 3 d<n n rn -C- VJ1 -<1 V>J s-^ -ı-O -pî vO V*4 VJ1 OQ) -l =.anra CD50n -^ -^ -A -j* x-^v «s;en 30 l-u feİİFâ^İMS 2 » ^ S o o o ca c^>m J;}. o o b b 3°° H> c= ro o -^m a /o CJN ro s^j-ı -j <s>a> *. Jg -h-l 50 *` O O CJ O 00-l -.... -h ^^O) ° -d f=C5C3C5t>5303= Q ro vjı ca P3 -^.co ü ro oo -j oo 3^ ^` » en OC3C3C3OOO^*3 Q] «...-*-o rn zı OCDC3OOICD_ ^ _i j- ca row *» TU cr> ro /jı _il-` ra o a o o --N... . . 3 OOCT C3 CD O O.Ora _k ro o o 3M sjı oa /jı ^a ^-<ı-j x-x-ı Di ->3 ^J CT> o> 3r- n V7I ^J VJ4 VJ1 ^^[D u o o o o <-.-*. -i-i«3ı-l^-s o o vjı er* _»_»_*_* s-*. inoo...«.... _^ ı-ıh- -i -i -ı -i.. oa..... 3 -aCD ->3-P-/£3-Ox_<-O -ifi--92- -it haa found that shape specificatians af the sample terraces in the prajects uere generally in accordance uith praject criteria. -it has been determined that terrace spacings (HUT, OUT, VI) mere changed due ta imprnper applicatian of praject values, farmer interuention and sink of the filiş. Houever, there uıere not any change in the terrace lengths. -it has been found that foruard slape values uıere different from praject criteria because of the excessive fiil, erasian and ploughing. -Althaugh channel slapes af the sample terracea betuıeen 0.001- 0.03 prov/ide a sufficient discharge capacity. it has been determined that the channel slopea ujhich pravide mnst reliable discharge capacities uıere 0.004 far Aydın Praject, 0.003-0.005 far Denizli Praject, 0.00*+ far Muğla (I) Praject and 0.004-0.007 far Muğla (II) Praject. -it has been abserved that the aide slapes af the sample terraces uıere not praper tn the praject criteria aıuing ta equipment insuitability used far building terraces and lack af educated and experienced aperatars. -it has been abserved that ridges of the same terraces in the praject area uere largely destrayed even in same sample areas ujere campletely vanished. -Average safety factars far discharge capacities ta handle the peak rate af runaff expected fram 1 haur-10ryears af the sample terraces ujere faund as fallaus;Praject IMameProjectReaearch areaAydın Bazdağan-Alamut2729 Denizli-Çluril-Beyköy5246 Muğla-Yatağan-Bencik (I)134 Muğla-Yatağan-Mesken (II) 5219 Hauever, it is suppaaed that safety factars are adversely affected by heteragen and pantly destrayed ridge heights a lang terrace lines. it uas passible ta suggest drainage systems far the praject areas due ta terraced plot areas are af small size nan unifarm baundaries-93- nf the plata and discantinuity uıithin the terrace plnts. Therefare it has been aeen that plat baundaries, small gullies and rnad banquettes mere used as drainage outlets. Haujever, the natural drainage caurses ujere not sufficient and the terrace areas uere threatened by the erasion. -in the sample praject area of Muğla (II) ujhich is projected f ör irrigated canditians, there ujas na irrigatian netuark ujhile in the praject af Denizli farmers couldn't benefitted fram irrigatian uater, oiıdng to=improper uater.distribution netuork. -it has been abserved that maintenance far the terraces have not faesn taken inta cansideratian. in the praject area of Aydın and Muğla (II) there ujere uncultivated terraces and the shape specificatians of these terraces have aduersely affected as the result af severe erasian. -Althaugh it has not been generaly suggested, the lands tıiarse than 3rd class af land use capability uıere included ta the prajects af faruard slaped bench terraces in Aydın and Muğla. Therefare stony terrace surfaces uıere created.